1 C ách hai năm sau, Pha-ra-ôn nằm chiêm bao thấy mình đứng bên bờ sông.

After two years had passed, Pharaoh had a dream. He dreamed that he was standing by the Nile River.

2 N ầy đâu dưới sông đi lên bảy con bò mập và tốt, ăn cỏ trong bung.

And he saw seven cows coming out of the Nile. They were good-looking and fat, and they ate the grass beside the river.

3 R ồi nầy, bảy con bò khác, xấu dạng, gầy guộc, ở dưới sông đi theo lên sau, đến đứng gần các con bò trước trên bờ sông.

Then he saw seven other cows coming out of the Nile after them. They looked bad and were thin. They stood by the other cows beside the Nile.

4 B ảy con bò xấu dạng, gầy guộc nuốt bảy con bò mập tốt. Pha-ra-ôn bèn thức giấc.

Then the bad looking cows that were thin ate the seven good-looking, fat cows, and Pharaoh awoke.

5 V ua nằm ngủ lại, chiêm bao lần thứ nhì, thấy bảy gié lúa chắc, tốt tươi, mọc chung trên một cộng rạ.

Then he fell asleep and dreamed a second time. He saw seven heads of grain growing on one stick of grain. They were large and full.

6 K ế đó, bảy gié lúa khác lép và bị gió đông thổi háp, mọc theo bảy gié lúa kia.

Then he saw seven heads of grain come after them, which were small and made dry by the east wind.

7 B ảy gié lúa lép nuốt bảy gié lúa chắc. Pha-ra-ôn bèn thức giấc; và nầy, thành ra một điềm chiêm bao.

And the small heads of grain ate the seven large, full heads of grain. Then Pharaoh awoke and saw that it was a dream.

8 S áng mai, tâm thần người bất định, truyền đòi các pháp-sư và các tay bác sĩ xứ Ê-díp-tô đến, thuật lại điềm chiêm bao mình cho họ nghe; nhưng chẳng có ai bàn được điềm chiêm bao đó cho vua hết.

So when morning came his spirit was troubled. He called for all the wise men of Egypt. Pharaoh told them his dreams. But there was no one who could tell Pharaoh the meaning of them.

9 Q uan tửu chánh bèn tâu cùng Pha-ra-ôn rằng: Bây giờ, tôi nhớ đến lỗi của tôi.

Then the head cup-carrier said to Pharaoh, “I remember today what I have done wrong.

10 N gày trước, bệ hạ nổi giận cùng quần thần, có cầm ngục quan thượng thiện và tôi nơi dinh quan thị vệ.

Pharaoh was angry with his servants. And he put me and the head bread-maker in prison in the house of the head of the soldiers.

11 T rong lúc đó, cùng một đêm kia, chúng tôi có thấy điềm chiêm bao, chiêm bao mỗi người đều có ý nghĩa riêng rõ ràng.

He and I had a dream on the same night. Each dream had its own meaning.

12 T ại đó, cùng chung ngục, có một người Hê-bơ-rơ, còn trẻ, kẻ gia-đinh của quan thị vệ; chúng tôi thuật lại cho chàng nghe điềm chiêm bao của mình; chàng bàn rõ ra cho ai mỗi chiêm bao nấy.

A young Hebrew was there with us. He worked for the head of the soldiers. We told our dreams to him. And he told us the meaning of them. He told each of us what our different dreams meant.

13 R ồi ra, công việc xảy đến y như lời chàng bàn: bệ hạ phục chức tôi lại, và xử treo quan kia.

And it happened just like he had said it would. I was returned to my place of work. The bread-maker was killed on a tree.”

14 P ha-ra-ôn bèn sai đi đòi Giô-sép; họ lập tức tha người ra khỏi ngục, cạo mặt mày cho, biểu thay đổi áo xống, rồi vào chầu Pha-ra-ôn.

Pharaoh then called for Joseph. And they brought him out of the prison in a hurry. He cut off the hair on his face and put on clean clothes. Then he came to Pharaoh.

15 P ha-ra-ôn phán cùng Giô-sép rằng: Trẫm có thấy một điềm chiêm bao mà chẳng ai bàn ra. Vậy, trẫm nghe rằng khi người ta thuật điềm chiêm bao lại cho, thì ngươi bàn được.

Pharaoh said to Joseph, “I have had a dream. But no one can tell me what it means. I have heard it said that you are able to hear a dream and tell what it means.”

16 G iô-sép tâu rằng: Đó chẳng phải tôi, nhưng ấy là Đức Chúa Trời đem sự bình an đáp cho bệ hạ vậy.

Joseph answered Pharaoh, “Not by myself. God will give Pharaoh a good answer.”

17 P ha-ra-ôn phán rằng: Nầy, trong điềm chiêm bao trẫm đương đứng bên bờ sông.

So Pharaoh said to Joseph, “In my dream, I was standing beside the Nile.

18 N ầy đâu bảy con bò mập và tốt dưới sông đi lên, đến ăn cỏ trong bưng.

I saw seven cows coming out of the Nile. They were fat and good-looking, and they ate the grass beside the river.

19 R ồi bảy con bò khác xấu dạng gầy guộc đi theo lên sau; thật trẫm chẳng thấy trong xứ Ê-díp-tô nầy có bò xấu dạng như vậy bao giờ.

Then I saw seven other cows coming after them. They looked bad and were thin. I had never seen worse cows in all the land of Egypt.

20 B ảy con bò xấu dạng gầy guộc đó nuốt bảy con bò mập tốt trước kia,

Then the bad looking cows that were thin ate the first seven fat cows.

21 n uốt vào bụng, mà dường như không có nuốt, vì các con bò đó vẫn xấu dạng như xưa.

But after they had eaten them, it could not be seen that they had eaten them. For they were just as bad looking as before. Then I awoke.

22 T rẫm bèn thức giấc; rồi lại thấy điềm chiêm bao khác, là bảy gié lúa chắc tốt tươi mọc chung trên một cộng rạ.

I saw also in my dream seven heads of grain growing on one stick of grain. They were large and full.

23 K ế đó, bảy gié lúa khác, khô, lép, bị gió đông thổi háp, mọc theo bảy gié lúa kia;

Then I saw seven heads of grain come after them. They were small and were dry because of the east wind.

24 v à bảy gié lúa lép đó lại nuốt bảy gié lúa chắc. Trẫm đã thuật điềm chiêm bao nầy cho các pháp-sư, nhưng không ai giải nghĩa ra được.

The small heads of grain ate the seven good heads of grain. Then I told it to the wise men. But there was no one who could tell me what it means.”

25 G iô-sép tâu cùng Pha-ra-ôn rằng: Hai điềm chiêm bao của bệ hạ thấy đó đồng một nghĩa mà thôi; Đức Chúa Trời mách cho bệ hạ biết trước những việc Ngài sẽ làm.

Joseph said to Pharaoh, “Pharaoh’s dreams are one and the same. God has shown Pharaoh what He is about to do.

26 B ảy con bò mập tốt đó, tức là bảy năm; bảy gié lúa chắc đó cũng là bảy năm. Aáy chỉ đồng một điềm chiêm bao vậy.

The seven good cows are seven years. And the seven good heads of grain are seven years. The dreams are one and the same.

27 B ảy con bò xấu dạng gầy guộc lên theo sau bảy con bò kia, tức là bảy năm; và bảy gié lúa lép bị gió đông thổi háp đó, tức là bảy năm đói kém.

The seven bad looking cows that are thin that came up after them are seven years. And the seven small heads of grain made dry by the east wind mean seven years without food.

28 A áy là điều tôi đã tâu cùng bệ hạ rồi: Đức Chúa Trời có cho bệ hạ thấy những việc Ngài sẽ làm.

It is as I have said to Pharaoh. God has shown Pharaoh what He is about to do.

29 N ầy, trong khắp xứ Ê-díp-tô sẽ có bảy năm được mùa dư dật.

Seven years are coming when there will be much food in all the land of Egypt.

30 N hưng bảy năm đó lại liền tiếp bảy năm đói kém; dân bổn xứ đều sẽ quên sự dư dật đó, và ách đói kém sẽ làm cho toàn xứ hao mòn.

But after them will come seven years when there will be no food. The time of much food will be forgotten in the land of Egypt. The time of no food will destroy the land.

31 V à vì sự đói kém liên tiếp nầy lớn quá, nên thiên hạ chẳng còn thấy chi về sự dư dật đó nữa.

The time without food will be so hard that no one in the land will remember when they had much.

32 N ếu điềm chiêm bao đến hai lần cho bệ hạ, ấy bởi Đức Chúa Trời đã quyết định điều đó rồi, và Ngài mau mau lo làm cho thành vậy.

That the dream was sent twice to Pharaoh shows that what will happen is planned by God. And God will make it happen soon.

33 B ây giờ bệ hạ khá chọn một người thông minh trí-huệ, lập người lên làm đầu trong xứ Ê-díp-tô,

“So now let Pharaoh look for a man who is understanding and wise. Let the land of Egypt be put into his care.

34 c ùng lập các ủy viên trong xứ, để góp một phần năm của số thâu vào trong bảy năm được mùa dư dật đó.

Let Pharaoh take action to choose men to watch over the land. And let him take a fifth part of the food of the land of Egypt during the seven years of much food.

35 H ọ hãy thâu góp hết thảy mùa màng trong bảy năm được mùa dư dật sẽ đến sau nầy, cùng thâu thập lúa mì sẵn dành cho Pha-ra-ôn, dùng làm lương để dành trong các thành, và họ hãy giữ gìn lấy.

Let them gather all the food of these good years that are coming. Have them store the grain under the power of Pharaoh, to be used as food in the cities. And let them keep it safe.

36 C ác lương thực nầy phải để dành cho bảy năm đói kém sẽ đến trong xứ Ê-díp-tô, hầu cho xứ nầy khỏi bị diệt bởi sự đói kém đó.

This food will be kept for the people to eat during the seven years of no food that will come upon the land of Egypt. This way the land will not be destroyed during the time without food.” Joseph Made Ruler over Egypt

37 C ác lời nầy đẹp ý Pha-ra-ôn và quần thần.

The plan pleased Pharaoh and all his servants.

38 P ha-ra-ôn phán cùng quần thần rằng: Chúng ta há dễ tìm một người như người nầy, có thần minh của Đức Chúa Trời được sao?

Then Pharaoh said to his servants, “Can we find a man like this, who has in him the Spirit of God?”

39 P ha-ra-ôn phán cùng Giô-sép rằng: Vì Đức Chúa Trời xui cho ngươi biết mọi việc nầy, thì chẳng còn ai được thông minh trí-huệ như ngươi nữa.

So Pharaoh said to Joseph, “Because God has shown you all this, there is no one as understanding and wise as you are.

40 V ậy, ngươi sẽ lên cai trị nhà trẫm; hết thảy dân sự của trẫm đều sẽ vâng lời ngươi. Trẫm lớn hơn ngươi chỉ vì ngự ngôi vua mà thôi.

My house will be put in your care. And all my people will do as you say. Only on the throne will I be greater than you.”

41 P ha-ra-ôn lại phán cùng Giô-sép rằng: Hãy xem! trẫm lập ngươi cầm quyền trên cả xứ Ê-díp-tô.

Pharaoh said to Joseph, “See, I have put you in power over all the land of Egypt.”

42 V ua liền cổi chiếc nhẫn trong tay mình, đeo vào tay Giô-sép, truyền mặc áo vải gai mịn, và đeo vòng vàng vào cổ người;

Then Pharaoh took the ring from his hand, and put it on Joseph’s hand. He dressed him in clothes of fine cloth. He put a gold chain around his neck.

43 r ồi, truyền cho lên ngồi sau xe vua, có người đi trước hô rằng: Hãy quì xuống! Aáy, Giô-sép được lập lên cầm quyền cả xứ Ê-díp-tô là vậy.

He had him travel in his second wagon of honor. And they called out in front of him, “Bow down!” Pharaoh put him in power over all the land of Egypt.

44 P ha-ra-ôn phán cùng Giô-sép: Ta là Pha-ra-ôn, nhưng nếu chẳng có ngươi, thì trong cả xứ Ê-díp-tô không có ai giơ tay đưa chơn lên được.

Pharaoh said to Joseph, “I am Pharaoh. But unless it is your will, no one will raise his hand or foot in all the land of Egypt.”

45 P ha-ra-ôn đặt tên Giô-sép là Xa-phơ-nát-Pha-nê-ách, đưa nàng Ách-nát, con gái Phô-ti-phê-ra, thầy cả thành Ôn, cho người làm vợ. Người thường tuần hành trong xứ Ê-díp-tô.

Then Pharaoh gave Joseph the name of Zaphenath-paneah. He gave him for a wife Asenath, the daughter of Potiphera who was the religious leader of On. So Joseph went out through the land of Egypt.

46 V ả, khi Giô-sép ra mắt Pha-ra-ôn, vua Ê-díp-tô, thì người đã ba mươi tuổi. Vậy, người từ tạ Pha-ra-ôn mà đi tuần khắp xứ Ê-díp-tô.

Joseph was thirty years old when he stood in front of Pharaoh, king of Egypt. And Joseph went from Pharaoh to visit every part of Egypt.

47 T rong bảy năm được mùa dư dật, đất sanh sản ra đầy dẫy.

During the seven good years the land brought much food.

48 G iô-sép bèn thâu góp hết thảy lương thực của bảy năm đó trong xứ Ê-díp-tô, và chứa lương thực nầy khắp các thành; trong mỗi thành, đều dành chứa hoa lợi của các ruộng ở chung quanh thành đó.

So he gathered into the cities all the food of these seven years when there was much in the land of Egypt. He put into each city the food from the fields around it.

49 V ậy, Giô-sép thâu góp lúa mì rất nhiều, như cát nơi bờ biển, cho đến đỗi người ta đếm không được, vì đầy dẫy vô số.

Joseph gathered as much grain as the sand of the sea. The time came when he stopped trying to know how much there was. Joseph’s Two Sons

50 T rước khi đến năm đói kém, thì Ách-nát, con gái Phô-ti-phê-ra, thầy cả thành Ôn, sanh cho Giô-sép hai con trai.

Two sons were born to Joseph before the years without food came. Asenath, the daughter of Potiphera, the religious leader of On, gave birth to them.

51 G iô-sép đặt tên đứa đầu lòng là Ma-na-se, vì nói rằng: Đức Chúa Trời đã làm cho ta quên điều cực nhọc, và cả nhà cha ta.

Joseph gave the first-born the name Manasseh. “For,” he said, “God has made me forget all my trouble and all those of my father’s house.”

52 N gười đặt tên đứa thứ nhì là Ép-ra-im, vì nói rằng: Đức Chúa Trời làm cho ta được hưng vượng trong xứ mà ta bị khốn khổ.

He gave the second son the name of Ephraim. “For,” he said, “God has given me children in the land of my suffering.”

53 B ảy năm được mùa dư dật trong xứ Ê-díp-tô bèn qua,

The seven good years of much food in the land of Egypt came to an end.

54 t hì bảy năm đói kém khởi đến, y như lời Giô-sép đã bàn trước. Khắp các xứ khác cũng đều bị đói, nhưng trong cả xứ Ê-díp-tô lại có bánh.

And the seven bad years of no food began, as Joseph had said. No food was growing in all the lands, but in all the land of Egypt there was food.

55 Đ oạn, cả xứ Ê-díp-tô đều bị đói, dân chúng đến kêu cầu Pha-ra-ôn xin lương. Pha-ra-ôn phán cùng bổn dân rằng: Hãy đi đến Giô-sép, rồi làm theo lời người sẽ chỉ bảo cho.

So when all the people of Egypt were hungry, they cried to Pharaoh for bread. Pharaoh said to all the Egyptians, “Go to Joseph. Do what he tells you.”

56 K hi khắp xứ bị đói kém, thì Giô-sép mở mọi kho lúa mà bán cho dân Ê-díp-tô.

When the hunger was spreading over all the earth, Joseph opened the store-houses. And he sold food to the Egyptians for the time without food had become hard in the land of Egypt.

57 X ứ càng đói nhiều nữa; vả, vì khắp thế gian đều bị đói quá, nên đâu đâu cũng đổ đến Ê-díp-tô mùa lúa nơi Giô-sép bán.

The people of all the earth came to Egypt to buy grain from Joseph because the time without food was hard everywhere.