1 G iô-sép đến tâu mọi điều đó cho Pha-ra-ôn hay, và nói rằng: Cha và anh em tôi đã ở xứ Ca-na-an đến, có đem theo chiên, bò, cùng các tài vật của mình. Hiện bây giờ đương ở trong xứ Gô-sen.

Then Joseph went to Pharaoh and said, “My father and my brothers and their flocks and cattle and all they own have come from the land of Canaan. See, they are in the land of Goshen.”

2 N gười bèn đưa năm người trong bọn anh em mình vào yết kiến Pha-ra-ôn.

He took five men from among his brothers, and brought them to Pharaoh.

3 P ha-ra-ôn hỏi: Các ngươi làm nghề chi? Tâu rằng: Kẻ tôi tớ bệ hạ là kẻ chăn chiên, như tổ phụ chúng tôi khi trước.

Then Pharaoh said to his brothers, “What is your work?” So they said to Pharaoh, “Your servants are shepherds, both we and our fathers.”

4 R ồi lại tâu rằng: Aáy đặng kiều ngụ trong xứ mà kẻ tôi tớ bệ hạ đã đến; vì xứ Ca-na-an đói kém lớn lắm, không còn đồng cỏ chi hết cho bầy súc vật ăn. Vậy, xin phép cho kẻ tôi tớ bệ hạ ngụ tại xứ Gô-sen.

They said to Pharaoh, “We have come to live in the land, for there is no field with food for our flocks. The time without food is hard in the land of Canaan. So now we ask of you, let your servants live in the land of Goshen.”

5 P ha-ra-ôn phán cùng Giô-sép như vầy: Cha và anh em ngươi đã đến cùng ngươi;

Then Pharaoh said to Joseph, “Your father and your brothers have come to you.

6 v ậy, xứ Ê-díp-tô sẵn dành cho ngươi; hãy cho cha và anh em ở chốn nào tốt hơn hết trong xứ; hãy cho ở tại xứ Gô-sen vậy. Và nếu trong các người đó, ngươi biết ai giỏi, hãy đặt họ chăn các bầy súc vật của ta.

The land of Egypt is in front of you. Have your father and your brothers live in the best of the land. Let them live in the land of Goshen. And if you know any able men among them, put my cattle in their care.”

7 Đ oạn, Giô-sép dẫn Gia-cốp, cha mình, đến yết-kiến Pha-ra-ôn. Gia-cốp chúc phước cho Pha-ra-ôn.

Then Joseph brought his father Jacob to Pharaoh. Jacob prayed that good would come to Pharaoh.

8 P ha-ra-ôn hỏi Gia-cốp rằng: Ngươi hưởng thọ được bao nhiêu tuổi?

And Pharaoh said to Jacob, “How old are you?”

9 G ia-cốp tâu rằng: Người năm tôi sống ở đời phiêu lưu hết thảy là một trăm ba mươi năm; các năm của đời tôi lấy làm ngắn-ngủi và lại nhọc nhằn, chẳng bằng những năm bình sanh của tổ phụ tôi khi người ở phiêu lưu đó.

Jacob answered Pharaoh, “I have traveled on this earth for 130 years. The years of my life have been few and full of sorrow, and less than the years that my fathers lived.”

10 G ia-cốp chúc phước cho Pha-ra-ôn một lần nữa, rồi lui ra khỏi mặt người.

Then Jacob prayed that good would come to Pharaoh, and went away from him.

11 V ậy, Giô-sép vâng mạng Pha-ra-ôn, định chỗ ở cho cha và anh em mình, cho họ một sở đất tốt nhứt trong xứ Ê-díp-tô làm sản nghiệp, tại miền Ram-se.

So Joseph made a place for his father and his brothers. He gave them a part of the land of Egypt, in the best of the land, in the land of Rameses, as Pharaoh had told him.

12 G iô-sép, tùy theo số người, cấp lương thực cho cha, anh em và cả nhà cha mình.

Joseph gave food to his father and his brothers and all his father’s family, for the needs of their children. No Food Anywhere but in Egypt

13 V ả, sự đói kém lớn lắm, nên trong khắp xứ chẳng còn lương thực nữa; xứ Ê-díp-tô và xứ Ca-na-an đều bị hao mòn vì ách đói kém đó.

Now there was no food in the land for the time without food was very hard. So the people in the land of both Egypt and Canaan became weak because of hunger.

14 G iô-sép thâu hết bạc tiền trong xứ Ê-díp-tô và xứ Ca-na-an, tức giá tiền của muôn dân mua lúa; rồi chứa bạc đó vào kho Pha-ra-ôn.

So Joseph gathered all the money that was found in Egypt and Canaan for the grain they bought. And Joseph brought the money into Pharaoh’s house.

15 K hi bạc tiền trong xứ Ê-díp-tô và xứ Ca-na-an đã hết, thì tất cả dân Ê-díp-tô đều đến cùng Giô-sép mà kêu rằng: Xin cho chúng tôi lương thực; lẽ nào vì cớ hết tiền mà chúng tôi phải chết trước mặt chúa sao?

When the money was gone from the lands of Egypt and Canaan, all the Egyptians came to Joseph and said, “Give us food! Why should we die in front of you? For we have no more money.”

16 G iô-sép đáp rằng: Nếu hết bạc tiền rồi, hãy giao súc vật các ngươi cho ta, ta sẽ phát lương thực đổi lại.

Then Joseph said, “Give your cattle. I will give you food in trade for your cattle, because your money is gone.”

17 Đ oạn, dân chúng bèn dẫn súc vật lại cho Giô-sép; Giô-sép phát lương thực đổi lấy ngựa, bầy chiên, bầy bò, và lừa. Năm đó, người thâu các bầy súc vật của họ mà đổi thế lương thực cho.

So they brought their animals to Joseph. And Joseph gave them food in trade for the horses and flocks and cattle and donkeys. He fed them that year in trade for their animals.

18 M ãn năm rồi, năm sau dân chúng lại đến kêu cùng người rằng: tiền bạc sạch trơn, bầy súc vật đã giao cho chúa; bây giờ chỉ sẵn dành cho chúa bổn thân và đất ruộng.

When that year ended, they came to him the next year. They said, “We will not hide from my lord that our money is all gone. And the cattle belong to my lord. There is nothing left for our lord except our bodies and our lands.

19 L ẽ nào chúng tôi và đất ruộng phải hao mòn trước mặt chúa sao? Hãy mua đổi lấy lương thực chúng tôi và đất ruộng luôn đi. Vậy, chúng tôi cùng đất ruộng sẽ làm tôi mọi cho Pha-ra-ôn. Hãy cho giống chi đặng gieo, hầu cho chúng tôi sống khỏi chết, và đất không phải bỏ hoang.

Why should we die in front of you and our lands be wasted? Buy us and our land in trade for food. We and our land will work for Pharaoh. Give us seed, so that we may live and not die, and so the land will not be wasted.”

20 G iô-sép bèn mua hết thảy ruộng đất trong xứ Ê-díp-tô cho Pha-ra-ôn; vì sự đói kém thúc giục nên mọi người Ê-díp-tô đều đem bán ruộng mình; vậy, ruộng đất đều thuộc về Pha-ra-ôn.

So Joseph bought all the land of Egypt for Pharaoh. For every Egyptian sold his field, because the time without food was hard for them. So the land became Pharaoh’s.

21 C òn dân chúng, từ đầu nầy đến đầu kia, người đều dời về ở trong các thành.

He had the people move to the cities from one end of Egypt to the other, to work for Pharaoh.

22 S ong ruộng đất của những thầy cả thì Giô-sép không mua đến, vì những thầy cả có lãnh một phần lương của Pha-ra-ôn đã định; vậy, họ ăn phần lương thực của Pha-ra-ôn đã cấp cho. Thế cho nên những thầy cả chẳng đem bán đất của mình.

Only the land of the religious leaders he did not buy. For the religious leaders received money from Pharaoh. They lived on the money Pharaoh gave them. So they did not sell their land.

23 G iô-sép nói cùng dân chúng rằng: Nầy, ta đã mua các ngươi và ruộng đất cho Pha-ra-ôn; đây, hột giống cho các ngươi đặng gieo mạ trong ruộng đó.

Then Joseph said to the people, “See, today I have bought you and your land for Pharaoh. Now here is seed for you to plant in the fields.

24 Đ ến mùa gặt, phải nộp cho Pha-ra-ôn một phần năm, còn bốn phần kia để cho các ngươi làm giống gieo mạ, dùng lương thực cho mình, cho người nhà cùng cho các con nhỏ mình.

At gathering time, you must give a fifth part to Pharaoh. Keep the rest to have seeds for the field, and to feed yourselves and your children and those of your houses.”

25 D ân chúng nói rằng: Chúa đã cứu mạng chúng tôi! Cầu xin cho chúng tôi được nhờ ơn trước mặt chúa, thì sẽ làm tôi mọi cho Pha-ra-ôn.

So they said, “You have saved our lives! Let us find favor in the eyes of my lord. We will be Pharaoh’s servants.”

26 V ề việc đó, Giô-sép bèn định một luật, cho đến ngày nay hãy còn, buộc đất Ê-díp-tô phải nộp thuế cho Pha-ra-ôn một phần năm hoa lợi mình. Chỉ đất ruộng của những thầy cả chẳng thuộc về Pha-ra-ôn.

Joseph made it a law in the land of Egypt that Pharaoh should have the fifth part. It is a law to this day. Only the land of the religious leaders did not become Pharaoh’s. Jacob’s Last Wish

27 V ậy, Y-sơ-ra-ên trú ngụ tại miền Gô-sen thuộc về xứ Ê-díp-tô, gây được cơ nghiệp tại đó, sanh sản và thêm lên bội phần.

Now Israel lived in the land of Egypt, in Goshen. They became richer there, and had children, and grew to a very large number.

28 G ia-cốp kiều ngụ trong xứ Ê-díp-tô được mười bảy năm, hưởng thọ được một trăm bốn mươi bảy tuổi.

Jacob lived in the land of Egypt seventeen years. So Jacob had lived 147 years in all.

29 K hi ngày gần chết, Y-sơ-ra-ên gọi Giô-sép, con trai mình, mà nói rằng: Nếu cha được nhờ ơn trước mặt con, xin hãy để tay trên đùi cha cậy hết lòng nhơn từ và thành thực ở cùng cha, xin con đừng chôn cha tại đất Ê-díp-tô.

When the time came for Israel to die, he called his son Joseph. He said to him, “If I have found favor in your eyes, give me your promise to be kind and faithful to me. I ask of you, do not bury me in Egypt.

30 K hi cha an-giấc cùng tổ phụ rồi, hãy đem cha ra khỏi Ê-díp-tô; chôn chung cùng mồ mả của người. Giô-sép thưa rằng: Con sẽ làm y theo lời cha dặn.

But let me lie down with my fathers. Carry me out of Egypt and bury me where they are buried.” And Joseph said, “I will do as you have said.”

31 G iô-sép nói: Con hãy thề đi. Giô-sép bèn thề. Đoạn, Y-sơ-ra-ên quì lạy nơi đầu giường mình.

Jacob said, “Promise me.” So Joseph gave him his promise. Then Israel bowed in worship at the head of the bed.