1 M arkaad u fadhiisatid inaad taliye wax la cuntid, Aad uga fiirso waxa hortaada yaal,
Cuando te sientes a la mesa de un gran señor, piensa bien en presencia de quién estás.
2 O o mindi cunaha iska saar Haddaad tahay nin hunguri weyn.
Ponte un cuchillo en la garganta y refrena en lo posible tu apetito.
3 C untadiisa macaan ha damcin, Waayo, waa cunto khiyaaneed.
No quieras llenarte con sus deliciosos platillos, porque son un pan engañoso.
4 H a isku daalin si aad taajir ku noqotid. Oo xigmaddaadana ka joogso.
No te entusiasmes por hacerte rico; usa tu buen juicio, y desiste de esa idea.
5 M a waxaad indhaha ku dayaysaa wax aan jirin? Waayo, hubaal maalku wuxuu yeeshaa baalal, Sida gorgor samada u duula oo kale.
¡Apenas logras poner los ojos en las riquezas, cuando éstas ya han desaparecido! ¡Es como si les salieran alas, alas de águila, y desaparecen volando por el cielo!
6 K an isha sharka leh kibistiisa ha cunin, Cuntadiisa macaanna ha damcin,
No compartas la mesa con el avaro; no quieras llenarte con sus deliciosos platillos,
7 W aayo, isagu waxaa weeye siduu qalbiga kaga fikiro; Wuxuu kugu leeyahay, Cun oo cab, Laakiinse qalbigiisu kulama jiro.
porque en su interior sigue siendo avaro. Te invitará a comer y beber, pero no te invitará de corazón.
8 W ixii aad cuntay waad soo mantagi doontaa, Oo erayadaadii macaanaana way kaa lumi doonaan.
Después vomitarás lo que hayas comido, y habrás desperdiciado tus halagos.
9 N acas waxba ha kula hadlin, Waayo, isagu xigmadda hadalkaaga wuu quudhsan doonaa.
No trates de hacerte oír por un necio, porque éste no apreciará tus sabias razones.
10 S oohdintii hore ha durkin, Beeraha agoommadana ha dhex gelin,
No traspases los linderos de antaño ni invadas la propiedad de los huérfanos;
11 W aayo, bixiyahoodu waa xoog badan yahay; Oo isaga ayaa dacwadooda kugu qaadi doona.
ellos cuentan con un poderoso defensor, que saldrá en su defensa y contra ti.
12 Q albigaaga edbinta u jeedi, Oo dhegahana erayada aqoonta.
Abre tu corazón a la enseñanza, y tus oídos a las palabras del saber.
13 I lmaha edbin ha u diidin, Waayo, haddaad isaga ul ku garaacdid, ma dhiman doono.
No dejes de corregir al joven, que no va a morirse si lo castigas con vara.
14 U l baad isaga ku garaaci doontaa, Oo naftiisaad She'ool ka samatabbixin doontaa.
Al contrario, castígalo con vara y lo librarás de caer en el sepulcro.
15 W iilkaygiiyow, haddii qalbigaagu caqli leeyahay, Qalbigayguna wuu farxi doonaa.
Hijo mío, si en tu corazón eres sabio, eso alegrará también mi corazón.
16 H aah, oo xataa uurkaygu wuu rayrayn doonaa, Markay bushimahaagu wax qumman ku hadlaan.
En mi interior sentiré gran alegría cuando con tus labios digas lo que es justo.
17 Q albigaagu yaanu dembilayaal ka hinaasin, Laakiinse maalinta oo dhan Rabbiga ka cabso.
No abrigues en ti envidia por los pecadores, sino manténte siempre en el temor del Señor.
18 W aayo, hubaal waxaa jira abaalgud, Oo rajadaaduna kaama go'i doonto.
Lo cierto es que hay un futuro, y tu esperanza no se verá frustrada.
19 W iilkaygiiyow, i maqal, oo caqli yeelo, Oo qalbigaagana jidka ku toosi.
Hijo mío, escúchame y adquiere sabiduría. Deja que tu corazón enderece el rumbo.
20 H a dhex joogin khamriyacabyada Iyo kuwa hunguriweynaanta hilibka u cuna,
No te juntes con los que se hartan de vino ni con los que se atiborran de carne,
21 W aayo, kii sakhraan ah iyo kii hunguri weynuba way caydhoobi doonaan, Oo lulona nin calal bay u xidhi doontaa.
porque unos y otros se quedarán pobres, y por indolentes acabarán cubiertos de harapos.
22 D hegayso aabbahaagii ku dhalay, Oo hooyadaana ha quudhsan markay gabowdo.
Escucha al padre que te dio la vida, y no menosprecies a tu anciana madre.
23 R unta soo iibso, oo ha sii iibin, Oo weliba waxaad ku sii darsataa xigmadda iyo edbinta iyo waxgarashada.
La verdad y la sabiduría, la enseñanza y la inteligencia, son algo que debes comprar y nunca vender.
24 K ii xaq ah aabbihiis aad buu u farxi doonaa, Oo kii ilmo caqli leh dhalaana farxad buu ka heli doonaa.
El padre del justo siente gran alegría; el que engendra un hijo sabio se regocija.
25 A abbahaa iyo hooyadaaba ha farxeen, Oo tii ku dhashayna ha rayrayso.
¡Haz que tu padre y tu madre se alegren! ¡Haz que se regocije la madre que te dio a luz!
26 W iilkaygiiyow, qalbigaaga i sii, Oo indhahaaguna jidadkayga ha dhawreen.
Hijo mío, entrégame tu corazón, y no apartes la mirada de mis caminos.
27 W aayo, dhillo waa booraan dheer, Oo naag qalaadna waa god cidhiidhi ah.
Porque la ramera es un abismo profundo; la mujer ajena es un pozo estrecho.
28 S ida tuug oo kale ayay u gabbataa, Oo waxay dadka ku dhex badisaa khaayinnada.
Siempre está al acecho, como los ladrones, y hace que el pecado aumente entre los hombres.
29 B al yaa hoog leh? Oo yaa caloolxumo leh? Oo yaa murammo leh? Oo yaa calaacal badan leh? Oo yaa u dhaawacan sababla'aan? Oo yaa indho casaan ah leh?
¿Quién se queja? ¿Quién se duele? ¿Quién se ve envuelto en pleitos? ¿Quién sufre? ¿Quién es herido sin razón? ¿Quién anda con los ojos morados?
30 W aa kuwa wakhti dheer ku raaga khamriga, Waana kuwa u taga inay doondoontaan khamri laysku daray.
¡El que se pasa el tiempo tomando vino! ¡El que anda en busca de bebidas mezcladas!
31 H a fiirin khamrigu markuu casaado, Markuu koobka ka dhex dhalaalo, Iyo markuu si wanaagsan u shubmayoba.
No dejes que te atraiga lo rojo del vino; ¡que no te deslumbre su brillo en la copa! Suavemente se desliza por la garganta,
32 U gu dambaysta wuxuu wax u qaniinaa sida abeesada, Oo sida jilbiskana wax buu u qaniinaa.
pero al final muerde como serpiente; ¡causa más dolor que una víbora!
33 I ndhahaagu waxay arki doonaan naago qalaad, Oo qalbigaaguna wuxuu ku hadli doonaa waxyaalo qalloocan.
Hará que tus ojos vean cosas extrañas, y que tu corazón diga cosas perversas.
34 O o waxaad ahaan doontaa sida kan badda dhexdeeda jiifsada, Ama sida ka dakhalka dhaladiisa sare seexda.
Creerás estar dormido en medio del mar, o acostado en la punta del palo mayor,
35 W axaad odhan doontaa, Wax bay igu dhufteen, laakiin waxba ima yeelin. Way i garaaceen, iskamana aanan garan; Bal goormaan toosi doonaa? Weli mar kalaan doonan doonaa.
y dirás: «Estoy herido, pero no me duele; estoy molido, pero no lo siento. ¿Cuándo voy a despertar, para ir por más?»