1 N a, i te mea he tokomaha kua anga ki te whakakaupapa i te korero o nga mea kua whakatutukitia nei i waenganui i a tatou,
Puesto que muchos han tomado a su cargo el compilar un relato ordenado de las cosas que entre nosotros han sido ciertísimas,
2 H e mea whakarite ki nga mea i homai ki a tatou e te hunga i kite a kanohi, i mahi hoki i te kupu,
tal como nos las transmitieron los que desde el principio fueron testigos oculares y servidores de la Palabra,
3 K oia ahau i mahara ai, i te mea kua ata whakatakina iho e ahau nga mea katoa i te timatanga mai, kia tuhituhi whakatepe atu ki a koe, e Tiopira, e te tangata pai rawa,
me ha parecido bien también a mí, después de haber investigado todo con esmero desde su origen, escribirte ordenadamente, excelentísimo Teófilo,
4 K ia matau ai koe ki te tuturutanga o nga mea i whakaakona ai koe.
para que te percates bien de la solidez de las enseñanzas en las que fuiste instruido. Anuncio del nacimiento de Juan el Bautista
5 N o mua, no nga ra o Herora kingi o Huria, tera tohunga, ko Hakaraia te ingoa, no te wiki o Apiata: ko tana wahine hoki no nga tamahine a Arona, ko Erihapeti tona ingoa.
Hubo en los días de Herodes, rey de Judea, cierto sacerdote llamado Zacarías, del turno de Abías; tenía por esposa una de las descendientes de Aarón, la cual se llamaba Elisabet.
6 H e hunga tika hoki raua i te aroaro o te Atua, kahore he he o ta raua haere i runga i nga kupu ako katoa, i nga tikanga a te Ariki.
Ambos eran rectos delante de Dios, y caminaban irreprochablemente en todos los mandamientos y ordenanzas del Señor.
7 N a kahore a raua tamariki, he pakoko hoki a Erihapeti, a i taua wa kua maha haere rawa nga ra o tetahi, o tetahi.
Pero no tenían hijo, porque Elisabet era estéril, y ambos eran de edad avanzada.
8 N a tupono tonu, i a ia e mahi ana i a te tohunga mahi i te aroaro o te Atua i te takanga o tana wiki,
Sucedió que, mientras estaba él ejerciendo su ministerio sacerdotal delante de Dios, en el turno de su grupo,
9 E whakarite ana i nga ritenga o nga tohunga, ka taka mana te haere ki roto ki te whare tapu o te Ariki, tahu ai te whakakakara.
le tocó en suerte, conforme a la costumbre del sacerdocio, entrar en el santuario del Señor a quemar incienso.
10 N a i waho te nuinga katoa o te iwi e inoi ana i te haora whakakakara.
Y toda la multitud del pueblo estaba orando afuera, a la hora del incienso.
11 A ka puta mai ki a ia tetahi anahera a te Ariki e tu ana i te taha matau o te aata whakakakara.
Entonces se le apareció un ángel del Señor, de pie, a la derecha del altar del incienso.
12 N a ka ohorere a Hakaraia i tona kitenga i a ia, a tau ana te wehi ki a ia.
Al verle Zacarías, se turbó, y el temor se apoderó de él.
13 O tira ka mea te anahera ki a ia, kaua e wehi, e Hakaraia: kua rangona hoki tau inoi, a ka whanau i tau wahine, i a Erihapeti, he tama mau, a ka huaina e koe tona ingoa ko Hoani.
Pero el ángel le dijo: No temas, Zacarías, porque tu petición ha sido escuchada; tu mujer Elisabet te engendrará un hijo, y le llamarás Juan.
14 A ka whiwhi koe i te hari me te harakoa; a he tokomaha hoki e hari i tona whanautanga.
Tendrás gozo y júbilo, y muchos se regocijarán por su nacimiento.
15 E nui hoki ia i te aroaro o te Atua: e kore ia e inu i te waina, i te wai whakahaurangi ranei: a ka ki ia i te Wairua Tapu, mai ano o te kopu o tona whaea.
Pues será grande a los ojos del Señor, no beberá jamás ni vino ni licor, y será lleno del Espíritu Santo aun desde el vientre de su madre;
16 H e tokomaha ano hoki o nga tama a Iharaira ka whakatahuritia e ia ki te Ariki, ki to ratou Atua.
y a muchos de los hijos de Israel les hará volver al Señor su Dios;
17 K a haere ano ia i tona aroaro i runga i te wairua, i te mana, o Iraia, hei whakatahuri i nga ngakau o nga matua ki nga tamariki, i te hunga whakatuturi ki nga whakaaro o te hunga tika; hei whakarite mo te Ariki i tetahi iwi i ata taka mona.
y él mismo irá delante, en su presencia, con el espíritu y el poder de Elías, para hacer volver los corazones de los padres a los hijos, y los desobedientes a la sensatez de los justos, a preparar para el Señor un pueblo bien dispuesto.
18 N a ko te meatanga a Hakaraia ki te anahera, Ma te aha ka matau ai ahau ki tenei mea? he koroheke nei hoki ahau, kua maha haere hoki nga ra o taku wahine.
Zacarías le dijo al ángel: ¿Cómo podré estar seguro de esto? Porque yo soy anciano, y mi esposa es de edad avanzada.
19 N a ka whakahoki te anahera, ka mea ki a ia, Ko Kapariera ahau, kei te aroaro o te Atua toku turanga; kua tonoa mai hoki ahau ki te korero ki a koe, ki te whakapuaki i tenei rongo pai ki a koe.
El ángel le respondió diciendo: Yo soy Gabriel, que estoy de continuo en la presencia de Dios, y he sido enviado a hablar contigo y a anunciarte estas buenas noticias.
20 N ana, ka noho puku koe, kahore hoki e puta te korero i a koe, kia tae mai ra ano te ra e meatia ai enei mea, mou kihai i whakapono ki aku kupu, ka mana nei i te wa e rite ai.
Y ahora vas a permanecer en silencio y sin poder hablar hasta el día en que sucedan estas cosas, por cuanto no has dado crédito a mis palabras, las cuales se cumplirán a su debido tiempo.
21 A tatari tonu te iwi ki a Hakaraia, me te miharo ano i a ia e whakaroa ana i roto i te whare tapu.
El pueblo estaba aguardando a Zacarías, y se extrañaban de su demora en el santuario.
22 A , i tona putanga mai ki waho, kihai ia i ahei te korero ki a ratou: a ka mohio ratou kua kite ia i tetahi putanga atua ki a ia i roto i te whare tapu: hono tonu tana waitohu ki a ratou me te wahangu ano.
Cuando salió no podía hablarles, y se dieron cuenta de que había visto una visión en el santuario; él estaba haciéndoles señas, y permanecía mudo.
23 A ka rite nga ra hei minitatanga mana, ka hoki ia ki tona whare.
Y sucedió que, cuando se cumplieron los días de su servicio sacerdotal, se marchó a su casa.
24 N a muri iho i aua ra ka hapu tana wahine, a Erihapeti, a e rima nga marama i whakangaro ai i a ia, a i mea ia,
Después de estos días, concibió Elisabet, su mujer; y se mantuvo recluida durante cinco meses, diciendo:
25 K o ta te Ariki tenei i mea ai ki ahau, i nga ra i titiro mai ai ia, ki te whakamutu i toku tawainga i roto i nga tangata.
Así ha obrado el Señor conmigo en los días en que se fijó en mí para quitar mi oprobio entre los hombres. Anuncio del nacimiento de Jesucristo
26 N a i te ono o nga marama ka tonoa a Kapariera, te anahera, e te Atua ki tetahi pa o Kariri, ko Nahareta te ingoa,
Al sexto mes, fue enviado de Dios el ángel Gabriel a una ciudad de Galilea, llamada Nazaret,
27 K i tetahi wahine i taumautia ma tetahi tangata, ko Hohepa te ingoa, no te whare o Rawiri; ko te ingoa o te wahine ko Meri.
a una virgen desposada con un hombre llamado José, descendiente de David; y el nombre de la virgen era María.
28 N a, ko tona haerenga ki roto, ki a ia, ka mea, Tena koe, e te wahine kua manakohia nei; kei a koe te Ariki: ko koe te manaakitia i roto i nga wahine.
Y entrando adonde ella estaba, dijo: ¡Salve, muy favorecida! El Señor está contigo. Bendita tú entre las mujeres.
29 O tira he nui tona oho ki taua kupu, ka whakaaroaro ki te tikanga o tenei ohatanga.
Ella se turbó profundamente por estas palabras, y consideraba qué significaría este saludo.
30 N a ka mea te anahera ki a ia, Kei wehi koe, e Meri; kua paingia hoki koe e te Atua.
Y el ángel le dijo: Deja de temer, María, porque has hallado gracia ante Dios.
31 N ana, tera koe e hapu, ka whanau he tama, a ka huaina e koe tona ingoa ko Ihu.
Mira, concebirás en tu seno y darás a luz un hijo, y llamarás su nombre Jesús.
32 K a nui ia, ka kiia hoki ko te Tama a te Runga Rawa: a ka hoatu ki a ia e te Ariki, e te Atua, te torona o Rawiri, o tona papa.
Éste será grande y será llamado Hijo del Altísimo. El Señor Dios le dará el trono de su padre David,
33 H ei kingi hoki ia mo te whare o Hakopa ake ake; e kore ano e mutu tona rangatiratanga.
y reinará sobre la casa de Jacob para siempre; y su reino no tendrá fin.
34 N a ka mea a Meri ki te anahera, E peheatia tenei, kahore nei hoki ahau e mohio ki te tane?
Entonces le dijo María al ángel: ¿Cómo será esto, puesto que no conozco varón?
35 N a ka whakahoki te anahera, ka mea ki a ia, Ka tae te Wairua Tapu ki runga ki a koe, ka taumarumaru iho te kaha o te Runga Rawa ki runga ki a koe: no reira hoki ka kiia te mea e whanau mai he tapu, ko te Tama a te Atua.
El ángel le respondió y le dijo: El Espíritu Santo vendrá sobre ti, y el poder del Altísimo te cubrirá con su sombra; por lo cual también lo santo que va a nacer será llamado Hijo de Dios.
36 N a, ko tou whanaunga, ko Erihapeti, kua hapu hoki ia i tona ruruhitanga, he tama; a koe te ono tenei o nga marama ki a ia, i kiia ra he pakoko.
Y he aquí que tu parienta Elisabet, también ella ha concebido un hijo en su vejez; y ya está de seis meses la que era llamada estéril;
37 K ahore hoki he kupu i ahu mai i te Atua i kore e whai mana.
porque ninguna cosa será imposible para Dios.
38 A no ra ko Meri, Ina, te pononga a te Ariki; kia peratia ahau me tau i korero ai. A mawehe atu ana te anahera i a ia.
Y María dijo: He aquí la sierva del Señor; hágase conmigo conforme a tu palabra. Y se marchó el ángel de su presencia. María visita a Elisabet
39 N a ka whakatika a Meri i aua ra, a haere kaika ana ki te whenua pukepuke ki tetahi pa o Hura;
Por esos mismos días, María se levantó y se marchó de prisa a la región montañosa, a una ciudad de Judá;
40 A ka tomo ki te whare o Hakaraia, ka oha ki a Erihapeti.
y entró en casa de Zacarías, y saludó a Elisabet.
41 A , no te rongonga o Erihapeti i te oha a Meri, ka koiri te tamaiti i roto i tona kopu; na kua ki a Erihapeti i te Wairua Tapu:
Y aconteció que, en cuanto oyó Elisabet el saludo de María, saltó la criatura en su vientre; y Elisabet fue llena del Espíritu Santo,
42 A he nui tona reo ki te karanga, ka mea, Ka manaakitia koe i roto i nga wahine, ka manaakitia ano te hua o tou kopu.
y exclamó con gran voz, y dijo: ¡Bendita tú entre las mujeres, y bendito el fruto de tu vientre!
43 N o hea hoki tenei ki ahau, kia haere mai te whaea o toku Ariki ki ahau?
Y ¿de dónde a mí esto, que la madre de mi Señor venga a mí?
44 N a, pa kau mai te reo o tau oha ki oku taringa, ka oho te tamaiti i toku kopu i te hari.
Porque tan pronto como llegó a mis oídos la voz de tu saludo, saltó de gozo la criatura en mi vientre.
45 K a koa ano ia e whakapono ana: ka whakaritea hoki nga mea i korerotia ki a ia e te Ariki.
¡Bienaventurada la que ha creído que tendrán cumplimiento las cosas que le han hablado de parte del Señor!
46 A ka mea a Meri, Ka whakanui toku wairua i te Ariki,
Y dijo María: Engrandece mi alma al Señor,
47 E hari ana toku wairua ki te Atua, ki toku Kaiwhakaora;
Y mi espíritu ha saltado de gozo en Dios mi Salvador;
48 M ona i titiro ki te iti o tana pononga; ta te mea hoki katahi ahau ka kiia e nga whakatupuranga katoa e haere ake nei, he wahine hari.
Porque ha puesto sus ojos sobre la pequeñez de su esclava; Pues he aquí que desde ahora me tendrán por dichosa todas las generaciones.
49 H e nui hoki nga mahi a te Mea Kaha ki ahau; he tapu hoki tona ingoa.
Porque ha hecho por mí grandes cosas el Poderoso; Santo es su nombre.
50 H e mahi tohu tana ki te hunga e wehi ana ki a ia, ki tenei whakatupuranga, ki tenei whakatupuranga.
Y su misericordia alcanza de generación en generación a los que le temen.
51 K ua whakaputaina he kaha e ia, ara e tona ringa; nana te hunga whakakake i marara ai, i te whakaaro o o ratou ngakau.
Ha realizado grandes proezas con su brazo; Desbarató a los arrogantes en el pensamiento del corazón de ellos.
52 K ua whakataka e ia nga piriniha i o ratou torona, a whakateiteitia ake ana te hunga iti.
Abatió de sus solios a los potentados, Y exaltó a los de humilde condición;
53 K ua whakakiia e ia te hunga mate hiakai ki nga mea pai; kua tonoa kautia atu te hunga taonga.
Colmó de bienes a los hambrientos, Y a los ricos los despidió con las manos vacías.
54 K ua tautokona e ia a Iharaira, tana pononga, he whakamahara hoki ki tana mahi tohu;
Vino en ayuda de Israel su siervo, Para recuerdo de misericordia,
55 K i a Aperahama ratou ko tana whanau ake tonu atu, pera hoki me tana i korero ai ki o tatou matua.
Tal como habló con nuestros padres, A favor de Abraham y de su descendencia para siempre.
56 N a tata tonu ki te toru marama a Meri e noho ana ki a ia, a hoki ana ki tona whare.
Permaneció María con ella unos tres meses, y regresó a su casa. Nacimiento de Juan el Bautista
57 A ka rite te taima o Erihapeti e whanau ai; na ka whanau he tama.
Se le cumplió a Elisabet el tiempo de dar a luz, y dio a luz un hijo.
58 A ka rongo te hunga e noho tata ana, me ona whanaunga, kua whakanuia e te Ariki tona aroha ki a ia; na ka hari tahi me ia.
Oyeron sus vecinos y sus parientes que el Señor había mostrado gran misericordia hacia ella, y se regocijaban juntamente con ella.
59 A i te waru o nga ra ka haere mai ratou ki te kokoti i te tamaiti; ka mea kia huaina e ratou ko Hakaraia, ko te ingoa o tona papa.
Sucedió que al octavo día vinieron a circuncidar al niño, y le iban a llamar Zacarías según el nombre de su padre,
60 N a ka whakahoki tona whaea, ka mea, Kahore; engari me hua ia ko Hoani.
pero su madre, tomando la palabra, dijo: No, sino que se ha de llamar Juan.
61 N a ko ta ratou meatanga ki a ia, Ara, kahore tenei ingoa i huaina ki tetahi o ou whanaunga.
Y le dijeron: No hay nadie de tu parentela que se llame así.
62 N a ka ui ratou ki tona papa, he mea waitohu, ko wai tana e pai ai kia huaina ki a ia.
Y le preguntaban por señas a su padre cómo desearía que se le llamase.
63 K a mea ia ki tetahi papa tuhituhi, a ka tuhituhi, ka mea, Ko Hoani hei ingoa mona. A miharo ana ratou katoa.
Entonces él pidió una tablilla y escribió lo siguiente: Juan es su nombre. Y todos se asombraron.
64 N a whai reo tonu iho tona mangai, ka matara tona arero, ka korero ia, ka whakapai ki te Atua.
Al instante le fue abierta la boca y desatada la lengua, y comenzó a hablar bendiciendo a Dios.
65 A tau ana te wehi ki te hunga katoa e noho tata ana ki a ratou: ka korerotia enei mea katoa puta noa i te whenua pukepuke katoa o Huria.
Y vino temor sobre todos los que vivían en derredor suyo; y en toda la zona montañosa de Judea se comentaban todas estas cosas.
66 N a ka rongoatia enei mea e te hunga katoa i rangona ai ki roto ki o ratou ngakau, ka mea, He tamaiti aha ianei tenei? i a ia hoki te ringa o te Ariki.
Y todos los que las oían las grababan en su corazón, diciendo: ¿Qué, pues, va a ser este niño? Porque ciertamente la mano del Señor estaba con él. Profecía de Zacarías
67 N a kua ki a Hakaraia, tona papa, i te Wairua tapu, ka poropiti, ka mea,
Y Zacarías su padre fue lleno del Espíritu Santo, y profetizó diciendo:
68 K ia whakapaingia te Ariki, te Atua o Iharaira; kua titiro mai hoki ia, kua hoko i tana iwi,
Bendito el Señor Dios de Israel, Porque ha visitado y ha efectuado redención para su pueblo.
69 K ua whakaarahia ake e ia he haona whakaora mo tatou, i roto i te whare o Rawiri, o tana pononga;
Y ha suscitado una fuerza de salvación en favor nuestro, En casa de David su siervo,
70 K o tana hoki ia i korerotia e te mangai o ana poropiti tapu, no te timatanga mai ano o te ao:
Tal como habló desde antiguo Por boca de sus santos profetas,
71 H ei whakaora i a tatou i o tatou hoa whawhai, i te ringa ano o te hunga katoa e kino ana ki a tatou;
Que nos salvaría de nuestros enemigos, Y de las manos de todos los que nos odian;
72 H ei whakaputa i te mahi tohu ki o tatou tupuna, hei whakamahara ki tana kawenata tapu;
Para mostrar su misericordia para con nuestros padres, Y recordar su santo pacto,
73 K i te oati i oati ai ia ki a Aperahama, ki to tatou tupuna,
El juramento que hizo a Abraham nuestro padre:
74 K ia tukua mai e ia ki a tatou he ora i te ringa o o tatou hoa whawhai, kia mahi wehikore tatou ki a ia,
Concedernos que, liberados de las manos de nuestros enemigos, Le sirvamos sin temor
75 I runga i te tapu, i te tika, ki tona aroaro, i nga ra katoa e ora ai tatou.
En santidad de vida y rectitud de conducta ante sus ojos, Todos nuestros días.
76 A ko koe, e tama, ka kiia ko te poropiti a te Runga Rawa: e haere hoki koe i te aroaro o te Ariki, hei whakapai i ona ara;
Y tú, niño, serás llamado profeta del Altísimo; Porque irás ante la faz del Señor, Para preparar sus caminos;
77 H ei whakamatau i tana iwi ki te ora, i o ratou hara e murua ana;
Para dar a su pueblo conocimiento de salvación, Por el perdón de sus pecados,
78 H e mea hoki na te aroha, na te mahi tohu a to tatou Atua; na reira hoki i puta mai ai te puaotanga o runga ki a tatou,
Por medio de las entrañas de misericordia de nuestro Dios, Por las cuales nos visitó un amanecer del sol desde lo alto,
79 H ei whakamarama i te hunga e noho ana i te pouri, i te atarangi hoki o te mate, hei whakatika i o tatou waewae ki te huarahi o te rangimarie.
Para que brille su luz sobre los que están sentados en tinieblas y en sombra de muerte, Para guiar nuestros pies hacia un camino de paz.
80 N a ka tupu taua tamaiti, a ka kaha haere tona wairua, a noho ana i nga koraha, taea noatia te ra e whakakitea ai ia ki a Iharaira.
Y el niño crecía y se fortalecía en espíritu; y vivía en lugares desiertos hasta el día de su aparición pública ante Israel.