1 N a, i te mea he tokomaha kua anga ki te whakakaupapa i te korero o nga mea kua whakatutukitia nei i waenganui i a tatou,
Excelentísimo Teófilo: Muchos han tratado ya de relatar en forma ordenada la historia de los sucesos que ciertamente se han cumplido entre nosotros,
2 H e mea whakarite ki nga mea i homai ki a tatou e te hunga i kite a kanohi, i mahi hoki i te kupu,
tal y como nos los enseñaron quienes desde el principio fueron testigos presenciales y ministros de la palabra.
3 K oia ahau i mahara ai, i te mea kua ata whakatakina iho e ahau nga mea katoa i te timatanga mai, kia tuhituhi whakatepe atu ki a koe, e Tiopira, e te tangata pai rawa,
Después de haber investigado todo con sumo cuidado desde su origen, me ha parecido una buena idea escribírtelas por orden,
4 K ia matau ai koe ki te tuturutanga o nga mea i whakaakona ai koe.
para que llegues a conocer bien la verdad de lo que se te ha enseñado. Anuncio del nacimiento de Juan
5 N o mua, no nga ra o Herora kingi o Huria, tera tohunga, ko Hakaraia te ingoa, no te wiki o Apiata: ko tana wahine hoki no nga tamahine a Arona, ko Erihapeti tona ingoa.
En los días de Herodes, rey de Judea, había un sacerdote llamado Zacarías, de la clase de Abías, cuya esposa, Elisabet, era descendiente de Aarón.
6 H e hunga tika hoki raua i te aroaro o te Atua, kahore he he o ta raua haere i runga i nga kupu ako katoa, i nga tikanga a te Ariki.
Ambos eran íntegros delante de Dios y obedecían de manera irreprensible todos los mandamientos y ordenanzas del Señor.
7 N a kahore a raua tamariki, he pakoko hoki a Erihapeti, a i taua wa kua maha haere rawa nga ra o tetahi, o tetahi.
Pero no tenían hijos, porque Elisabet era estéril y los dos eran ya muy ancianos.
8 N a tupono tonu, i a ia e mahi ana i a te tohunga mahi i te aroaro o te Atua i te takanga o tana wiki,
Un día en que Zacarías oficiaba como sacerdote delante de Dios, pues le había llegado el turno a su grupo,
9 E whakarite ana i nga ritenga o nga tohunga, ka taka mana te haere ki roto ki te whare tapu o te Ariki, tahu ai te whakakakara.
le tocó en suerte entrar en el santuario del Señor para ofrecer incienso, conforme a la costumbre del sacerdocio.
10 N a i waho te nuinga katoa o te iwi e inoi ana i te haora whakakakara.
Mientras se quemaba el incienso, todo el pueblo estaba orando afuera.
11 A ka puta mai ki a ia tetahi anahera a te Ariki e tu ana i te taha matau o te aata whakakakara.
En eso, un ángel del Señor se le apareció a Zacarías. Estaba parado a la derecha del altar del incienso.
12 N a ka ohorere a Hakaraia i tona kitenga i a ia, a tau ana te wehi ki a ia.
Cuando Zacarías lo vio, se desconcertó y le sobrevino un gran temor;
13 O tira ka mea te anahera ki a ia, kaua e wehi, e Hakaraia: kua rangona hoki tau inoi, a ka whanau i tau wahine, i a Erihapeti, he tama mau, a ka huaina e koe tona ingoa ko Hoani.
pero el ángel le dijo: «Zacarías, no tengas miedo, porque tu oración ha sido escuchada. Tu esposa Elisabet te dará un hijo, y tú le pondrás por nombre Juan.
14 A ka whiwhi koe i te hari me te harakoa; a he tokomaha hoki e hari i tona whanautanga.
Tendrás gozo y alegría, y muchos se regocijarán de su nacimiento,
15 E nui hoki ia i te aroaro o te Atua: e kore ia e inu i te waina, i te wai whakahaurangi ranei: a ka ki ia i te Wairua Tapu, mai ano o te kopu o tona whaea.
pues ante Dios será un hombre muy importante. No beberá vino ni licor, y tendrá la plenitud del Espíritu Santo desde antes de nacer.
16 H e tokomaha ano hoki o nga tama a Iharaira ka whakatahuritia e ia ki te Ariki, ki to ratou Atua.
Él hará que muchos de los hijos de Israel se vuelvan al Señor su Dios,
17 K a haere ano ia i tona aroaro i runga i te wairua, i te mana, o Iraia, hei whakatahuri i nga ngakau o nga matua ki nga tamariki, i te hunga whakatuturi ki nga whakaaro o te hunga tika; hei whakarite mo te Ariki i tetahi iwi i ata taka mona.
y lo precederá con el espíritu y el poder de Elías, para hacer que los padres se reconcilien con sus hijos, y para llevar a los desobedientes a obtener la sabiduría de los justos. Así preparará bien al pueblo para recibir al Señor.»
18 N a ko te meatanga a Hakaraia ki te anahera, Ma te aha ka matau ai ahau ki tenei mea? he koroheke nei hoki ahau, kua maha haere hoki nga ra o taku wahine.
Zacarías le preguntó al ángel: «¿Y cómo voy a saber que esto será así? ¡Yo estoy ya muy viejo, y mi esposa es de edad avanzada!»
19 N a ka whakahoki te anahera, ka mea ki a ia, Ko Kapariera ahau, kei te aroaro o te Atua toku turanga; kua tonoa mai hoki ahau ki te korero ki a koe, ki te whakapuaki i tenei rongo pai ki a koe.
El ángel le respondió: «Yo soy Gabriel, y estoy en presencia de Dios. He sido enviado a hablar contigo para comunicarte estas buenas noticias.
20 N ana, ka noho puku koe, kahore hoki e puta te korero i a koe, kia tae mai ra ano te ra e meatia ai enei mea, mou kihai i whakapono ki aku kupu, ka mana nei i te wa e rite ai.
Pero como no has creído mis palabras, las cuales se cumplirán a su debido tiempo, ahora vas a quedarte mudo, y no podrás hablar hasta el día en que esto suceda.»
21 A tatari tonu te iwi ki a Hakaraia, me te miharo ano i a ia e whakaroa ana i roto i te whare tapu.
Mientras tanto, el pueblo esperaba a que saliera Zacarías, extrañados de que se tardara tanto en el santuario.
22 A , i tona putanga mai ki waho, kihai ia i ahei te korero ki a ratou: a ka mohio ratou kua kite ia i tetahi putanga atua ki a ia i roto i te whare tapu: hono tonu tana waitohu ki a ratou me te wahangu ano.
Pero cuando salió y no les podía hablar, comprendieron que habría tenido una visión en el santuario, pues les hablaba por señas y seguía mudo.
23 A ka rite nga ra hei minitatanga mana, ka hoki ia ki tona whare.
Cuando terminaron los días de su ministerio, Zacarías se fue a su casa.
24 N a muri iho i aua ra ka hapu tana wahine, a Erihapeti, a e rima nga marama i whakangaro ai i a ia, a i mea ia,
Días después, su esposa Elisabet quedó encinta y se recluyó en su casa durante cinco meses, pues decía:
25 K o ta te Ariki tenei i mea ai ki ahau, i nga ra i titiro mai ai ia, ki te whakamutu i toku tawainga i roto i nga tangata.
«El Señor ha actuado así conmigo para que ya no tenga nada de qué avergonzarme ante nadie.» Anuncio del nacimiento de Jesús
26 N a i te ono o nga marama ka tonoa a Kapariera, te anahera, e te Atua ki tetahi pa o Kariri, ko Nahareta te ingoa,
Seis meses después, Dios envió al ángel Gabriel a la ciudad galilea de Nazaret
27 K i tetahi wahine i taumautia ma tetahi tangata, ko Hohepa te ingoa, no te whare o Rawiri; ko te ingoa o te wahine ko Meri.
para ver a María, una virgen que estaba comprometida con José, un hombre que era descendiente de David.
28 N a, ko tona haerenga ki roto, ki a ia, ka mea, Tena koe, e te wahine kua manakohia nei; kei a koe te Ariki: ko koe te manaakitia i roto i nga wahine.
El ángel entró en donde ella estaba y le dijo: «¡Salve, muy favorecida! El Señor está contigo.»
29 O tira he nui tona oho ki taua kupu, ka whakaaroaro ki te tikanga o tenei ohatanga.
Cuando ella escuchó estas palabras, se sorprendió y se preguntaba qué clase de saludo era ése.
30 N a ka mea te anahera ki a ia, Kei wehi koe, e Meri; kua paingia hoki koe e te Atua.
El ángel le dijo: «María, no temas. Dios te ha concedido su gracia.
31 N ana, tera koe e hapu, ka whanau he tama, a ka huaina e koe tona ingoa ko Ihu.
Vas a quedar encinta, y darás a luz un hijo, y le pondrás por nombre JESÚS.
32 K a nui ia, ka kiia hoki ko te Tama a te Runga Rawa: a ka hoatu ki a ia e te Ariki, e te Atua, te torona o Rawiri, o tona papa.
Éste será un gran hombre, y lo llamarán Hijo del Altísimo. Dios, el Señor, le dará el trono de David, su padre,
33 H ei kingi hoki ia mo te whare o Hakopa ake ake; e kore ano e mutu tona rangatiratanga.
y reinará sobre la casa de Jacob para siempre, y su reino no tendrá fin.»
34 N a ka mea a Meri ki te anahera, E peheatia tenei, kahore nei hoki ahau e mohio ki te tane?
Pero María le dijo al ángel: «¿Y esto cómo va a suceder? ¡Nunca he estado con un hombre!»
35 N a ka whakahoki te anahera, ka mea ki a ia, Ka tae te Wairua Tapu ki runga ki a koe, ka taumarumaru iho te kaha o te Runga Rawa ki runga ki a koe: no reira hoki ka kiia te mea e whanau mai he tapu, ko te Tama a te Atua.
El ángel le respondió: «El Espíritu Santo vendrá sobre ti, y el poder del Altísimo te cubrirá con su sombra. Por eso el Santo Ser que nacerá será llamado Hijo de Dios.
36 N a, ko tou whanaunga, ko Erihapeti, kua hapu hoki ia i tona ruruhitanga, he tama; a koe te ono tenei o nga marama ki a ia, i kiia ra he pakoko.
También tu parienta Elisabet, la que llamaban estéril, ha concebido un hijo en su vejez, y ya está en su sexto mes de embarazo.
37 K ahore hoki he kupu i ahu mai i te Atua i kore e whai mana.
¡Para Dios no hay nada imposible!»
38 A no ra ko Meri, Ina, te pononga a te Ariki; kia peratia ahau me tau i korero ai. A mawehe atu ana te anahera i a ia.
María dijo entonces: «Yo soy la sierva del Señor. ¡Cúmplase en mí lo que has dicho!» Y el ángel se fue de su presencia. María visita a Elisabet
39 N a ka whakatika a Meri i aua ra, a haere kaika ana ki te whenua pukepuke ki tetahi pa o Hura;
Por esos mismos días, María fue de prisa a una ciudad de Judá que estaba en las montañas.
40 A ka tomo ki te whare o Hakaraia, ka oha ki a Erihapeti.
Al entrar en la casa de Zacarías, saludó a Elisabet.
41 A , no te rongonga o Erihapeti i te oha a Meri, ka koiri te tamaiti i roto i tona kopu; na kua ki a Erihapeti i te Wairua Tapu:
Y sucedió que, al oír Elisabet el saludo de María, la criatura saltó en su vientre y Elisabet recibió la plenitud del Espíritu Santo.
42 A he nui tona reo ki te karanga, ka mea, Ka manaakitia koe i roto i nga wahine, ka manaakitia ano te hua o tou kopu.
Entonces ella exclamó a voz en cuello: «¡Bendita eres tú entre las mujeres, y bendito es el fruto de tu vientre!
43 N o hea hoki tenei ki ahau, kia haere mai te whaea o toku Ariki ki ahau?
¿Cómo pudo sucederme que la madre de mi Señor venga a visitarme?
44 N a, pa kau mai te reo o tau oha ki oku taringa, ka oho te tamaiti i toku kopu i te hari.
¡Tan pronto como escuché tu saludo, la criatura saltó de alegría en mi vientre!
45 K a koa ano ia e whakapono ana: ka whakaritea hoki nga mea i korerotia ki a ia e te Ariki.
¡Dichosa tú, que has creído, porque se cumplirá lo que el Señor te ha anunciado!»
46 A ka mea a Meri, Ka whakanui toku wairua i te Ariki,
Entonces María dijo: «Mi alma glorifica al Señor,
47 E hari ana toku wairua ki te Atua, ki toku Kaiwhakaora;
y mi espíritu se regocija en Dios mi Salvador.
48 M ona i titiro ki te iti o tana pononga; ta te mea hoki katahi ahau ka kiia e nga whakatupuranga katoa e haere ake nei, he wahine hari.
Pues se ha dignado mirar a su humilde sierva, Y desde ahora me llamarán dichosa por todas las generaciones.
49 H e nui hoki nga mahi a te Mea Kaha ki ahau; he tapu hoki tona ingoa.
Grandes cosas ha hecho en mí el Poderoso; ¡Santo es su nombre!
50 H e mahi tohu tana ki te hunga e wehi ana ki a ia, ki tenei whakatupuranga, ki tenei whakatupuranga.
La misericordia de Dios es eterna para aquellos que le temen.
51 K ua whakaputaina he kaha e ia, ara e tona ringa; nana te hunga whakakake i marara ai, i te whakaaro o o ratou ngakau.
Con su brazo hizo grandes proezas, y deshizo los planes de los soberbios.
52 K ua whakataka e ia nga piriniha i o ratou torona, a whakateiteitia ake ana te hunga iti.
Derrocó del trono a los poderosos, Y puso en alto a los humildes.
53 K ua whakakiia e ia te hunga mate hiakai ki nga mea pai; kua tonoa kautia atu te hunga taonga.
A los hambrientos los colmó de bienes, y a los ricos los dejó con las manos vacías.
54 K ua tautokona e ia a Iharaira, tana pononga, he whakamahara hoki ki tana mahi tohu;
Socorrió a su siervo Israel, y se acordó de su misericordia,
55 K i a Aperahama ratou ko tana whanau ake tonu atu, pera hoki me tana i korero ai ki o tatou matua.
de la cual habló con nuestros padres, con Abrahán y con su descendencia para siempre.»
56 N a tata tonu ki te toru marama a Meri e noho ana ki a ia, a hoki ana ki tona whare.
María se quedó con Elisabet como tres meses, y después volvió a su casa. Nacimiento de Juan el Bautista
57 A ka rite te taima o Erihapeti e whanau ai; na ka whanau he tama.
Cuando se cumplió el tiempo, Elisabet dio a luz un hijo.
58 A ka rongo te hunga e noho tata ana, me ona whanaunga, kua whakanuia e te Ariki tona aroha ki a ia; na ka hari tahi me ia.
Y cuando sus vecinos y parientes supieron que Dios le había mostrado su gran misericordia, se alegraron con ella.
59 A i te waru o nga ra ka haere mai ratou ki te kokoti i te tamaiti; ka mea kia huaina e ratou ko Hakaraia, ko te ingoa o tona papa.
Al octavo día fueron para circuncidar al niño, y querían ponerle el nombre de su padre, Zacarías.
60 N a ka whakahoki tona whaea, ka mea, Kahore; engari me hua ia ko Hoani.
Pero su madre dijo: «No, va a llamarse Juan.»
61 N a ko ta ratou meatanga ki a ia, Ara, kahore tenei ingoa i huaina ki tetahi o ou whanaunga.
Le preguntaron: «¿Por qué? ¡No hay nadie en tu familia que se llame así!»
62 N a ka ui ratou ki tona papa, he mea waitohu, ko wai tana e pai ai kia huaina ki a ia.
Luego le preguntaron a su padre, por señas, qué nombre quería ponerle.
63 K a mea ia ki tetahi papa tuhituhi, a ka tuhituhi, ka mea, Ko Hoani hei ingoa mona. A miharo ana ratou katoa.
Zacarías pidió una tablilla y escribió: «Su nombre es Juan.» Y todos se quedaron asombrados.
64 N a whai reo tonu iho tona mangai, ka matara tona arero, ka korero ia, ka whakapai ki te Atua.
En ese mismo instante, a Zacarías se le destrabó la lengua y comenzó a hablar y a bendecir a Dios.
65 A tau ana te wehi ki te hunga katoa e noho tata ana ki a ratou: ka korerotia enei mea katoa puta noa i te whenua pukepuke katoa o Huria.
Todos sus vecinos se llenaron de temor, y todo esto se divulgó por todas las montañas de Judea.
66 N a ka rongoatia enei mea e te hunga katoa i rangona ai ki roto ki o ratou ngakau, ka mea, He tamaiti aha ianei tenei? i a ia hoki te ringa o te Ariki.
Todos los que oían esto se ponían a pensar, y se preguntaban: «¿Qué va a ser de este niño?» Y es que la mano del Señor estaba con él. Profecía de Zacarías
67 N a kua ki a Hakaraia, tona papa, i te Wairua tapu, ka poropiti, ka mea,
Lleno del Espíritu Santo, Zacarías, su padre, profetizó:
68 K ia whakapaingia te Ariki, te Atua o Iharaira; kua titiro mai hoki ia, kua hoko i tana iwi,
«Bendito sea el Señor, Dios de Israel, porque ha venido a redimir a su pueblo.
69 K ua whakaarahia ake e ia he haona whakaora mo tatou, i roto i te whare o Rawiri, o tana pononga;
Nos ha levantado un poderoso Salvador en la casa de David, su siervo,
70 K o tana hoki ia i korerotia e te mangai o ana poropiti tapu, no te timatanga mai ano o te ao:
tal y como lo anunció en el pasado por medio de sus santos profetas:
71 H ei whakaora i a tatou i o tatou hoa whawhai, i te ringa ano o te hunga katoa e kino ana ki a tatou;
“Salvación de nuestros enemigos, y del poder de los que nos odian.”
72 H ei whakaputa i te mahi tohu ki o tatou tupuna, hei whakamahara ki tana kawenata tapu;
Mostró su misericordia a nuestros padres, y se acordó de su santo pacto,
73 K i te oati i oati ai ia ki a Aperahama, ki to tatou tupuna,
de su juramento a nuestro padre Abrahán: Prometió que nos concedería
74 K ia tukua mai e ia ki a tatou he ora i te ringa o o tatou hoa whawhai, kia mahi wehikore tatou ki a ia,
ser liberados de nuestros enemigos, para poder servirle sin temor,
75 I runga i te tapu, i te tika, ki tona aroaro, i nga ra katoa e ora ai tatou.
en santidad y en justicia todos nuestros días delante de él.
76 A ko koe, e tama, ka kiia ko te poropiti a te Runga Rawa: e haere hoki koe i te aroaro o te Ariki, hei whakapai i ona ara;
Y a ti, niño, te llamarán “Profeta del Altísimo”, porque irás precediendo al Señor para preparar sus caminos.
77 H ei whakamatau i tana iwi ki te ora, i o ratou hara e murua ana;
Darás a conocer a su pueblo la salvación y el perdón de sus pecados,
78 H e mea hoki na te aroha, na te mahi tohu a to tatou Atua; na reira hoki i puta mai ai te puaotanga o runga ki a tatou,
por la entrañable misericordia de nuestro Dios. La aurora nos visitó desde lo alto,
79 H ei whakamarama i te hunga e noho ana i te pouri, i te atarangi hoki o te mate, hei whakatika i o tatou waewae ki te huarahi o te rangimarie.
para alumbrar a los que viven en tinieblas y en medio de sombras de muerte; para encaminarnos por la senda de la paz.»
80 N a ka tupu taua tamaiti, a ka kaha haere tona wairua, a noho ana i nga koraha, taea noatia te ra e whakakitea ai ia ki a Iharaira.
El niño fue creciendo y fortaleciéndose en espíritu, y vivió en lugares apartados hasta el día en que se presentó públicamente a Israel.