1 K o nga whakatauki a Horomona tama a Rawiri, kingi o Iharaira;
Proverbios de Salomón, hijo de David, rey de Israel.
2 E mohiotia ai te whakaaro nui, te ako; e kitea ai nga kupu o te matauranga;
Para entender sabiduría y doctrina, y conocer razones prudentes.
3 E riro mai ai te ako a te ngakau mahara, te tika, te whakawa, te mea ano e rite ana;
Para recibir prudentes consejos, y justicia, juicio y equidad.
4 H ei hoatu i te ngakau tupato ki nga kuware, i te matauranga, i te ngarahu pai ki te taitamariki;
Para dar sagacidad a los incautos, e inteligencia y cordura a los jóvenes.
5 K ia whakarongo ai te tangata whakaaro nui, kia nui ake ai tona mohio; kia whiwhi ai te tangata tupato ki nga whakaaro mohio:
Que lo oiga el sabio, y aumente su saber, y que el entendido reciba consejo
6 E mohio ai ia ki te whakatauki, ki te kupu whakarite, ki nga kupu a nga whakaaro nui, ki a ratou korero whakapeka.
para entender proverbios y enigmas, y palabras sabias y profundas.
7 K o te wehi ki a Ihowa te timatanga o te matauranga; e whakahawea ana te whakaarokore ki te whakaaro nui, ki te ako.
El principio de la sabiduría es el temor al Señor; Los necios desprecian la sabiduría y la enseñanza. Amonestaciones de la Sabiduría
8 W hakarongo, e taku tama, ki te ako a tou papa, kaua hoki e whakarerea te ture a tou whaea;
Atiende, hijo mío, las correcciones de tu padre, y no menosprecies las enseñanzas de tu madre;
9 K a waiho hoki ena hei pare ataahua mo tou matenga, hei mekameka whakapaipai mo tou kaki.
Adorno de gracia serán sobre tu cabeza, y collares alrededor de tu cuello.
10 E taku tama, ki te whakawaia koe e te hunga hara, kaua e whakaae.
Hijo mío, si los pecadores quisieran engañarte, no te dejes llevar por ellos.
11 K i te mea ratou, Tatou ka haere, ka whakapapa atu, ka whakaheke toto; kia whanga puku tatou, he mea takekore, mo te tangata harakore:
Tal vez te digan: «¡Ven con nosotros! Estemos al acecho para derramar sangre. Acechemos sin motivo a los incautos.
12 H oromia oratia ratou e tatou, peratia me ta te rua tupapaku; ka riro tinana ratou, ka pera me te hunga e heke atu ana ki te poka:
Seamos como el sepulcro, como el abismo, y traguémonos viva y entera a la gente.
13 K a kitea e tatou nga taonga utu nui katoa, ka whakakiia o tatou whare ki ta tatou e pahua ai:
Hallaremos toda clase de riquezas y llenaremos con despojos nuestras casas.
14 M aka mai tou wahi ki roto ki to matou; kia kotahi te putea ma tatou katoa.
Comparte tu destino con nosotros, y compartiremos todos una misma bolsa.»
15 E taku tama, kaua e haere tahi i te ara me ratou; kaiponuhia tou waewae i to ratou huarahi;
Pero, hijo mío, no vayas por su camino; ¡aleja tus pasos de sus veredas!
16 E rere ana hoki o ratou waewae ki te kino, e hohoro ana ratou ki te whakaheke toto.
Sus pies corren hacia el mal, ¡se apresuran a derramar sangre!
17 H e maumau hoki te hora o te kupenga ki te tirohanga a tetahi manu.
No tiene caso tender una trampa a la vista de todas las aves;
18 K o ratou, he whakaheke i o ratou toto ano i whakapapa ai ratou; he whakamate i a ratou ano i piri ai ratou.
pero ellos atentan contra su propia vida; ¡ellos mismos se tienden la trampa!
19 K a pena nga huarahi o te hunga apo taonga; ko te ora ano o ona rangatira e tangohia.
Así son las sendas de la gente ambiciosa: ¡su propia ambición les quita la vida!
20 E hamama ana te whakaaro nui i te huarahi; e puaki ana tona reo i nga waharoa;
La sabiduría clama en las calles, y deja oír su voz por las plazas.
21 E karanga ana ia i te tino wahi whakaminenga; i te wahi tuwhera o nga kuwaha, i roto i te pa, e puaki ana ana kupu;
Clama en los principales puntos de encuentro; a la entrada de la ciudad expone sus razones:
22 E te hunga kuware, kia pehea ake te roa o to koutou aroha ki te kuwaretanga? O te hiahia ranei o te hunga whakahi ki to ratou whakahi? O te whakakino ranei a te hunga wairangi ki te matauranga?
«Ustedes, muchachos inexpertos y burlones, ¿hasta cuándo seguirán amando la simpleza? ¿Hasta cuándo seguirán burlándose de todo? ¿Hasta cuando aborrecerán el conocimiento?
23 T ahuri mai ki taku ako: na ka ringihia e ahau toku wairua ki a koutou, ka whakaaturia aku kupu ki a koutou.
¡Presten atención a mis reprensiones! Yo derramaré mi espíritu sobre ustedes, y les daré a conocer mis argumentos.
24 I karanga atu hoki ahau, heoi kihai koutou i pai mai; i totoro atu toku ringa, a kihai tetahi i whai whakaaro mai;
»Pero yo los llamé, y nadie quiso oírme; les tendí la mano, y nadie me hizo caso;
25 H eoi whakakahoretia iho e koutou toku whakaaro katoa, kihai hoki i aro ki taku ako:
Al contrario, desecharon todos mis consejos y no quisieron recibir mi reprensión.
26 M o reira ka kata ahau i te ra o to koutou aitua; ka tawai ina pa te pawera ki a koutou.
Por eso, yo me burlaré de ustedes cuando les sobrevenga la temida calamidad,
27 I na tae mai to koutou pawera ano he tupuhi, a ka pa mai to koutou aitua ano he paroro; ina tae mai te pouri me te ngakau mamae ki a koutou.
cuando la calamidad que tanto temen les sobrevenga como un torbellino; ¡cuando les sobrevengan tribulaciones y angustias.
28 K o reira ratou karanga ai ki ahau, a e kore ahau e whakahoki kupu atu; ka rapu nui ratou i ahau, otiia e kore ahau e kitea e ratou:
Entonces me llamarán, y no les responderé; me buscarán de mañana, y no me hallarán.
29 M o ratou i kino ki te matauranga; kihai hoki i whiriwhiria e ratou te wehi ki a Ihowa;
Puesto que aborrecen la sabiduría, y no optaron por temer al Señor
30 K ihai i aro mai ki oku whakaaro; whakahawea ana ratou ki taku kupu riri katoa.
ni quisieron seguir mis consejos, sino que menospreciaron todas mis reprensiones,
31 N a reira ka kai ratou i nga hua o to ratou nei ara, ka whakakiia ano hoki ki nga mea i titoa e ratou.
comerán los frutos de sus andanzas y se hartarán con sus propios consejos.
32 K o te tahuritanga atu hoki o nga kuware hei patu i a ratou; ko te ngakau warea ano hoki o nga wairangi hei huna i a ratou.
Los incautos mueren por sus propios desvíos; a los necios los destruye su autosuficiencia.
33 K o te tangata ia e rongo ana ki ahau, ka au tona noho, ka tea hoki i te wehi ki te kino.
Pero los que me oyen vivirán tranquilos, sin sobresaltos ni temor de ningún mal.»