1 K o ta te wahine whakaaro nui he hanga i tona whare; ko ta te wahine wairangi, ko ona ringa hei wahi iho.
La mujer sabia edifica su casa, pero la necia la derriba con sus propias manos.
2 K o te tangata e haere ana i runga i tona tika, e wehi ana i a Ihowa; ko te tangata he parori ki ona ara e whakahawea ana ki i ia.
El que teme al Señor sigue su camino recto, pero el que anda en malos pasos lo desdeña.
3 K ei te mangai o te wairangi he patu whakapehapeha; ma nga ngutu ia o te hunga whakaaro nui ratou ka ora ai.
Los labios del necio derraman soberbia; los labios de los sabios son su protección.
4 K i te kahore he kau, ka ma te takotoranga kai; ma te kaha ia o te kau ka nui ai nga hua.
Sin bueyes el granero no se llena; gracias a su fuerza, hay abundancia de pan.
5 E kore te kaiwhakaatu pono e teka; ka puaki ia te teka i te kaiwhakaatu teka.
El testigo verdadero no miente; el testigo falso esparce calumnias.
6 E rapu ana te tangata whakahi i te whakaaro nui, heoi kahore e kitea e ia; ki te tangata matau ia he mama noa te matauranga.
El burlón busca la sabiduría y no da con ella; el hombre entendido la encuentra fácilmente.
7 H aere atu ki te aroaro o te kuware, ina kahore e kitea e koe he ngutu matau ona.
No te juntes con gente necia, porque nada aprenderás de lo que te digan.
8 K o te whakaaro nui o te tangata tupato, he matau ki tona ara; ko te wairangi o nga kuware, he tinihanga.
El que es sabio y astuto sabe por dónde va; a los necios los engaña su propia necedad.
9 K o ta nga wairangi he kata ki te he: na kei te hunga tika te whakaaro pai.
Los necios se burlan del pecado; los hombres rectos se ganan la buena voluntad.
10 E mohio ana te ngakau ki tona ake mamae, e kore ano hoki tona koa e pikitia e te tangata ke.
Cada corazón conoce su propia amargura, y ningún extraño participa de su alegría.
11 K a whakangaromia te whare o te hunga kino: ka tupu ia te teneti o te hunga tika.
La mansión de los impíos será derribada, pero la choza de los hombres rectos permanece.
12 H e huarahi ano tera e tika ana ki ta te tangata titiro, ko tona mutunga ia ko nga huarahi ki te mate.
Hay caminos que el hombre considera rectos, pero que al final conducen a la muerte.
13 A hakoa e kata ana, e mamae ana te ngakau; a, ko te mutunga o te koa, he pouri.
Hasta de reírse duele el corazón; a veces la alegría acaba en congoja.
14 K o te tangata i te ngakau tahuri ke, ka makona i ona ara ake: a ko te tangata pai ka makona i tana ake ano.
El corazón necio se harta de sus caminos, pero el hombre de bien va feliz por los suyos.
15 K o ta te kuware he whakapono ki nga kupu katoa; tena ko te tangata tupato, ka ata titiro ki tana hikoi.
El inexperto cree todo lo que oye; el que es astuto mira por dónde anda.
16 E wehi ana te tangata whakaaro nui, ka neke atu i te kino; ko te kuware ia ka whakahi, ka tohe.
El sabio teme a Dios y se aparta del mal, pero el necio se muestra temerario y engreído.
17 K o te tangata riri wawe ka mahi i te wairangi; ka kinongia ano hoki te tangata i nga rauhanga kino.
El que fácilmente se enoja comete locuras; el hombre perverso es aborrecido.
18 H e wairangi te whakarerenga iho mo nga kuware; ko te tangata tupato ia ka karaunatia ki te matauranga.
La necedad es la herencia de los simplones; los astutos se cubren de conocimientos.
19 E piko ana te hunga kino ki te aroaro o te hunga pai; a ko te hunga he ki nga kuwaha o te tangata tika.
Los malvados se inclinarán ante los buenos, y los impíos comparecerán ante los justos.
20 E kinongia ana te rawakore e tona hoa ake nei ano; he tokomaha ia nga tangata e aroha ana ki te tangata taonga.
Al pobre lo odian hasta sus amigos; al rico, todo el mundo lo quiere.
21 K o te tangata e whakahawea ana ki tona hoa, e hara ana; ko te tangata ia e atawhai ana ki nga rawakore, ka hari.
El que humilla a su prójimo comete un pecado; ¡feliz de aquél que se compadece de los pobres!
22 H e teka ianei e kotiti ke ana nga kaiwhakatakoto i te kino? He atawhai ia, he pono, kei nga kaihanga i te pai.
Los que urden el mal pierden el rumbo; los que piensan el bien encuentran amor y verdad.
23 H e hua to nga mauiuitanga katoa; tena ko te korero o nga ngutu e ahu ana ki te rawakore.
Toda labor rinde sus frutos, pero hablar por hablar empobrece.
24 H ei karauna mo nga whakaaro nui o ratou taonga; ko te wairangi ia o nga kuware, he wairangi kau.
Las riquezas son la corona de los sabios; la corona de los necios es su necedad.
25 K a ora nga wairua i te kaiwhakaatu pono: ko te tangata korero teka ia e mea ana kia tinihanga.
El testigo verdadero te salva la vida; el testigo falso te difama.
26 U tonu, kaha tonu te whakaaro ina wehi ki a Ihowa; ka whai rerenga atu ano hoki ana tamariki.
El temor del Señor infunde plena confianza, y da esperanza a nuestros hijos.
27 H e puna ora te wehi ki a Ihowa, e mahue ai nga reti o te mate.
El temor del Señor es un manantial de vida, que nos aparta de los lazos de la muerte.
28 M a te nui o te iwi ka whai honore ai te kingi; ma te kore o te iwi ka taka ai te rangatira.
Un pueblo numeroso es la gloria del rey; un pueblo escaso es la debilidad del príncipe.
29 H e matauranga nui to te tangata manawanui; ko te tangata riri wawe ia, e whakaneke ake ana ia i te wairangi.
Enojo lento, gran inteligencia; espíritu impaciente, demasiada necedad.
30 H e ora ki nga kikokiko te ngakau ora; ko te hae ia, he pirau ki nga wheua.
Un corazón apacible infunde vida al cuerpo, pero la envidia corroe hasta los huesos.
31 K o te tangata e tukino ana i te ware, he tawai tana ki tona Kaihanga; ko te tangata ia e atawhai ana i te rawakore, e whakahonore ana i a ia.
Oprimir al pobre es afrentar al Creador; tener misericordia del pobre es honrar a Dios.
32 E uakina iho ana te tangata kino i runga i tona he; ko te tangata tika ia ka whai tumanakohanga i tona matenga.
Al malvado lo pierde su propia maldad; el justo, aun en la muerte mantiene la esperanza.
33 K a noho te whakaaro nui ki te ngakau o te tangata matau; engari ko te mea kei te wahi ki roto o nga kuware e whakaaturia ana.
La sabiduría reposa en el corazón prudente, pero entre los necios es desconocida.
34 M a te tika ka kake ai te iwi; ma te hara ia ka ingoa kino ai nga iwi.
Un pueblo justo es un gran pueblo, pero el pecado deshonra a las naciones.
35 K a manako te kingi ki te pononga mahara; a ka riri ki te tangata i takea ai te whakama.
El rey es amable con el siervo inteligente, pero se enoja con el que lo avergüenza.