1 M a te kupu ngawari e kaupare te riri; ma te kupu taimaha ia e whakaoho te riri.
La suave respuesta aparta el furor, mas la palabra hiriente hace subir la ira.
2 K o te arero o te tangata whakaaro nui e whakahua tika ana i te matauranga: e whakapuaki ana ia te mangai o nga kuware i te wairangi.
La lengua del sabio hace grato el conocimiento, pero la boca de los necios habla necedades.
3 K ei nga wahi katoa nga kanohi o Ihowa, e titiro ana ki te hunga kino, ki te hunga pai.
En todo lugar están los ojos del Señor, observando a los malos y a los buenos.
4 K o te arero reka he rakau no te ora; tena ki te wanoke a roto he wawahi wairua.
La lengua apacible es árbol de vida, mas la perversidad en ella quebranta el espíritu.
5 E whakahawea ana te wairangi ki te papaki a tona papa; ko te tangata ia e mahara ana ki te ako ka mohio ki te tupato.
El necio rechaza la disciplina de su padre, mas el que acepta la reprensión es prudente.
6 H e nui te taonga kei te whare o te tangata tika; he raruraru ia kei roto i nga mea hua ki te tangata kino.
En la casa del justo hay mucha riqueza, pero en las ganancias del impío hay turbación.
7 E ruia ana te matauranga e nga ngutu o nga whakaaro nui: kahore ia he pena a te ngakau o nga kuware.
Los labios de los sabios esparcen conocimiento, pero no así el corazón de los necios.
8 H e mea whakarihariha ki a Ihowa te whakahere a te hunga kino: engari e manako ana ia ki te inoi a te hunga tika.
El sacrificio de los impíos es abominación al Señor, mas la oración de los rectos es su deleite.
9 H e mea whakarihariha ki a Ihowa te huarahi o te tangata kino: ko te tangata ia e whai ana i te tika tana e aroha ai.
Abominación al Señor es el camino del impío, y El ama al que sigue la justicia.
10 H e kino te papaki ki te tangata e whakarere ana i te ara; a, ko te tangata e kino ana ki te ako, ka mate.
La disciplina severa es para el que abandona el camino; el que aborrece la reprensión morirá.
11 K ei te aroaro o Ihowa te reinga me te whakangaromanga; engari rawa hoki nga ngakau o nga tama a te tangata.
El Seol y el Abadón están delante del Señor, ¡cuánto más los corazones de los hombres!
12 E kore te tangata whakahi e aroha ki te kaipapaki; e kore hoki e haere ki te hunga whakaaro nui.
El escarnecedor no ama al que lo reprende, ni se allegará a los sabios.
13 M a te koa o te ngakau ka pai ai te mata: ma te pouri ia o te ngakau ka maru ai te wairua.
El corazón gozoso alegra el rostro, pero en la tristeza del corazón se quebranta el espíritu.
14 E rapu ana te ngakau mohio i te matauranga; ko te kuware ia ta te mangai o nga wairangi e kai ai.
El corazón inteligente busca conocimiento, mas la boca de los necios se alimenta de necedades.
15 H e kino nga ra katoa o te hunga pouri; he hakari tonu ta te tangata i te ngakau marama.
Todos los días del afligido son malos, pero el de corazón alegre tiene un banquete continuo.
16 H e pai ke te iti i kinakitia ki te wehi ki a Ihowa, i te nui taonga i kinakitia ki te raruraru.
Mejor es lo poco con el temor del Señor, que gran tesoro y turbación con él.
17 H e pai ake te tina puwha ko te aroha hei kinaki, i te kau whangai e kinakitia ana ki te mauahara.
Mejor es un plato de legumbres donde hay amor, que buey engordado y odio con él.
18 H e whakaoho tautohe ta te tangata pukuriri: he pehi pakanga ia ta te tangata manawanui.
El hombre irascible suscita riñas, pero el lento para la ira apacigua contiendas.
19 K o te ara o te tangata mangere, ano he taiepa tataramoa; he ara nui ia to te tangata tika.
El camino del perezoso es como un seto de espinos, mas la senda de los rectos es una calzada.
20 H e tama whakaaro nui, ka koa te papa: tena ko te tama kuware, he whakahawea ki tona whaea.
El hijo sabio alegra al padre, pero el hombre necio desprecia a su madre.
21 K i te tangata maharakore he mea whakahari te wairangi; he tika ia te haere a te tangata matau.
La necedad es alegría para el insensato, pero el hombre inteligente anda rectamente.
22 K i te kahore he runanga, ka pororaru nga tikanga: ma te tokomaha ia o nga kaiwhakatakoto whakaaro ka mau ai.
Sin consulta, los planes se frustran, pero con muchos consejeros, triunfan.
23 K ei ta tona mangai i whakahoki ai he koa mo te tangata: ko te kupu i te wa i tika ai, ano te pai!
El hombre se alegra con la respuesta adecuada, y una palabra a tiempo, ¡cuán agradable es!
24 K i te tangata whakaaro nui e ahu whakarunga ana te ara ki te ora, he mea kia mahue ai i a ia te reinga o raro.
La senda de vida para el sabio es hacia arriba, para que se aparte del Seol que está abajo.
25 K a hutia ake e Ihowa te whare o te tangata whakakake: engari ka whakapumautia e ia te rohe o te pouaru.
El Señor derribará la casa de los soberbios, pero afianzará los linderos de la viuda.
26 H e mea whakarihariha ki a Ihowa nga whakaaro nanakia; he mea kohakore ia nga kupu ahuareka.
Abominación al Señor son los planes perversos, mas las palabras agradables son puras.
27 K o te tangata apo taonga, raruraru ana i a ia tona whare; ka ora ia te tangata e kino ana ki nga mea homai noa.
Perturba su casa el que tiene ganancias ilícitas, pero el que aborrece el soborno, vivirá.
28 K o te ngakau o te tangata tika e ata whakaaro ana ki te kupu hei whakahokinga; ko te mangai ia o te tangata kino e tahoro ana i nga mea kikino.
El corazón del justo medita cómo responder, mas la boca de los impíos habla lo malo.
29 E matara ana a Ihowa i te hunga kino: otiia e rongo ana ia ki te inoi a te hunga tika.
El Señor está lejos de los impíos, pero escucha la oración de los justos.
30 M a te marama o nga kanohi ka koa ai te ngakau: a ma te rongo pai ka momona ai nga wheua.
La luz de los ojos alegra el corazón, y las buenas noticias fortalecen los huesos.
31 K o te taringa e whakarongo ana ki te whakatupato e ora ai, ka noho i waenga i te hunga whakaaro nui.
El oído que escucha las reprensiones de la vida, morará entre los sabios.
32 K o te tangata e whakakahore ana ki te papaki, e whakahawea ana ki tona wairua; engari ko te tangata e rongo ana ki te ako, ka whiwhi ki te ngakau mahara.
El que tiene en poco la disciplina se desprecia a sí mismo, mas el que escucha las reprensiones adquiere entendimiento.
33 K o te wehi ki a Ihowa te ako o te whakaaro nui; ko te ngakau whakaiti hoki e haere ana i mua i te honore.
El temor del Señor es instrucción de sabiduría, y antes de la gloria está la humildad.