1 A fter two full years, Pharaoh dreamed that he stood by the river.

Cách hai năm sau, Pha-ra-ôn nằm chiêm bao thấy mình đứng bên bờ sông.

2 A nd behold, there came up out of the river seven well-favored cows, sleek and handsome and fat; and they grazed in the reed grass.

Nầy đâu dưới sông đi lên bảy con bò mập và tốt, ăn cỏ trong bung.

3 A nd behold, seven other cows came up after them out of the river, ill favored and gaunt and ugly, and stood by the fat cows on the bank of the river.

Rồi nầy, bảy con bò khác, xấu dạng, gầy guộc, ở dưới sông đi theo lên sau, đến đứng gần các con bò trước trên bờ sông.

4 A nd the ill-favored, gaunt, and ugly cows ate up the seven well-favored and fat cows. Then Pharaoh awoke.

Bảy con bò xấu dạng, gầy guộc nuốt bảy con bò mập tốt. Pha-ra-ôn bèn thức giấc.

5 B ut he slept and dreamed the second time; and behold, seven ears of grain came out on one stalk, plump and good.

Vua nằm ngủ lại, chiêm bao lần thứ nhì, thấy bảy gié lúa chắc, tốt tươi, mọc chung trên một cộng rạ.

6 A nd behold, after them seven ears sprouted, thin and blighted by the east wind.

Kế đó, bảy gié lúa khác lép và bị gió đông thổi háp, mọc theo bảy gié lúa kia.

7 A nd the seven thin ears devoured the seven plump and full ears. And Pharaoh awoke, and behold, it was a dream.

Bảy gié lúa lép nuốt bảy gié lúa chắc. Pha-ra-ôn bèn thức giấc; và nầy, thành ra một điềm chiêm bao.

8 S o when morning came his spirit was troubled, and he sent and called for all the magicians and all the wise men of Egypt. And Pharaoh told them his dreams, but not one could interpret them to.

Sáng mai, tâm thần người bất định, truyền đòi các pháp-sư và các tay bác sĩ xứ Ê-díp-tô đến, thuật lại điềm chiêm bao mình cho họ nghe; nhưng chẳng có ai bàn được điềm chiêm bao đó cho vua hết.

9 T hen the chief butler said to Pharaoh, I remember my faults today.

Quan tửu chánh bèn tâu cùng Pha-ra-ôn rằng: Bây giờ, tôi nhớ đến lỗi của tôi.

10 W hen Pharaoh was angry with his servants and put me in custody in the captain of the guard’s house, both me and the chief baker,

Ngày trước, bệ hạ nổi giận cùng quần thần, có cầm ngục quan thượng thiện và tôi nơi dinh quan thị vệ.

11 W e dreamed a dream in the same night, he and I; we dreamed each of us according to the interpretation of his dream.

Trong lúc đó, cùng một đêm kia, chúng tôi có thấy điềm chiêm bao, chiêm bao mỗi người đều có ý nghĩa riêng rõ ràng.

12 A nd there was there with us a young man, a Hebrew, servant to the captain of the guard and chief executioner; and we told him our dreams, and he interpreted them to us, to each man according to the significance of his dream.

Tại đó, cùng chung ngục, có một người Hê-bơ-rơ, còn trẻ, kẻ gia-đinh của quan thị vệ; chúng tôi thuật lại cho chàng nghe điềm chiêm bao của mình; chàng bàn rõ ra cho ai mỗi chiêm bao nấy.

13 A nd as he interpreted to us, so it came to pass; I was restored to my office, and the baker was hanged.

Rồi ra, công việc xảy đến y như lời chàng bàn: bệ hạ phục chức tôi lại, và xử treo quan kia.

14 T hen Pharaoh sent and called Joseph, and they brought him hastily out of the dungeon. But Joseph shaved himself, changed his clothes, and made himself presentable; then he came into Pharaoh’s presence.

Pha-ra-ôn bèn sai đi đòi Giô-sép; họ lập tức tha người ra khỏi ngục, cạo mặt mày cho, biểu thay đổi áo xống, rồi vào chầu Pha-ra-ôn.

15 A nd Pharaoh said to Joseph, I have dreamed a dream, and there is no one who can interpret it; and I have heard it said of you that you can understand a dream and interpret it.

Pha-ra-ôn phán cùng Giô-sép rằng: Trẫm có thấy một điềm chiêm bao mà chẳng ai bàn ra. Vậy, trẫm nghe rằng khi người ta thuật điềm chiêm bao lại cho, thì ngươi bàn được.

16 J oseph answered Pharaoh, It is not in me; God will give Pharaoh a answer of peace.

Giô-sép tâu rằng: Đó chẳng phải tôi, nhưng ấy là Đức Chúa Trời đem sự bình an đáp cho bệ hạ vậy.

17 A nd Pharaoh said to Joseph, In my dream, behold, I stood on the bank of the river;

Pha-ra-ôn phán rằng: Nầy, trong điềm chiêm bao trẫm đương đứng bên bờ sông.

18 A nd behold, there came up out of the river seven fat, sleek, and handsome cows, and they grazed in the reed grass.

Nầy đâu bảy con bò mập và tốt dưới sông đi lên, đến ăn cỏ trong bưng.

19 A nd behold, seven other cows came up after them, undernourished, gaunt, and ugly as I have never seen in all of Egypt.

Rồi bảy con bò khác xấu dạng gầy guộc đi theo lên sau; thật trẫm chẳng thấy trong xứ Ê-díp-tô nầy có bò xấu dạng như vậy bao giờ.

20 A nd the lean and ill favored cows ate up the seven fat cows that had come first.

Bảy con bò xấu dạng gầy guộc đó nuốt bảy con bò mập tốt trước kia,

21 A nd when they had eaten them up, it could not be detected and known that they had eaten them, for they were still as thin and emaciated as at the beginning. Then I awoke.

nuốt vào bụng, mà dường như không có nuốt, vì các con bò đó vẫn xấu dạng như xưa.

22 A nd I saw in my dream, and behold, seven ears growing on one stalk, plump and good.

Trẫm bèn thức giấc; rồi lại thấy điềm chiêm bao khác, là bảy gié lúa chắc tốt tươi mọc chung trên một cộng rạ.

23 A nd behold, seven ears, withered, thin, and blighted by the east wind, sprouted after them.

Kế đó, bảy gié lúa khác, khô, lép, bị gió đông thổi háp, mọc theo bảy gié lúa kia;

24 A nd the thin ears devoured the seven good ears. Now I told this to the magicians, but there was no one who could tell me what it meant.

và bảy gié lúa lép đó lại nuốt bảy gié lúa chắc. Trẫm đã thuật điềm chiêm bao nầy cho các pháp-sư, nhưng không ai giải nghĩa ra được.

25 T hen Joseph said to Pharaoh, The dreams are one; God has shown Pharaoh what He is about to do.

Giô-sép tâu cùng Pha-ra-ôn rằng: Hai điềm chiêm bao của bệ hạ thấy đó đồng một nghĩa mà thôi; Đức Chúa Trời mách cho bệ hạ biết trước những việc Ngài sẽ làm.

26 T he seven good cows are seven years, and the seven good ears are seven years; the dreams are one.

Bảy con bò mập tốt đó, tức là bảy năm; bảy gié lúa chắc đó cũng là bảy năm. Aáy chỉ đồng một điềm chiêm bao vậy.

27 A nd the seven thin and ill favored cows that came up after them are seven years, and also the seven empty ears, blighted and shriveled by the east wind; they are seven years of hunger and famine.

Bảy con bò xấu dạng gầy guộc lên theo sau bảy con bò kia, tức là bảy năm; và bảy gié lúa lép bị gió đông thổi háp đó, tức là bảy năm đói kém.

28 T his is the message just as I have told Pharaoh: God has shown Pharaoh what He is about to do.

Aáy là điều tôi đã tâu cùng bệ hạ rồi: Đức Chúa Trời có cho bệ hạ thấy những việc Ngài sẽ làm.

29 T ake note! Seven years of great plenty throughout all the land of Egypt are coming.

Nầy, trong khắp xứ Ê-díp-tô sẽ có bảy năm được mùa dư dật.

30 T hen there will come seven years of hunger and famine, and all the great abundance of the previous years will be forgotten in the land of Egypt; and hunger (destitution, starvation) will exhaust (consume, finish) the land.

Nhưng bảy năm đó lại liền tiếp bảy năm đói kém; dân bổn xứ đều sẽ quên sự dư dật đó, và ách đói kém sẽ làm cho toàn xứ hao mòn.

31 A nd the plenty will become quite unknown in the land because of that following famine, for it will be very woefully severe.

Và vì sự đói kém liên tiếp nầy lớn quá, nên thiên hạ chẳng còn thấy chi về sự dư dật đó nữa.

32 T hat the dream was sent twice to Pharaoh and in two forms indicates that this thing which God will very soon bring to pass is fully prepared and established by God.

Nếu điềm chiêm bao đến hai lần cho bệ hạ, ấy bởi Đức Chúa Trời đã quyết định điều đó rồi, và Ngài mau mau lo làm cho thành vậy.

33 S o now let Pharaoh seek out and provide a man discreet, understanding, proficient, and wise and set him over the land of Egypt.

Bây giờ bệ hạ khá chọn một người thông minh trí-huệ, lập người lên làm đầu trong xứ Ê-díp-tô,

34 L et Pharaoh do this; then let him select and appoint officers over the land, and take one-fifth of the land of Egypt in the seven plenteous years.

cùng lập các ủy viên trong xứ, để góp một phần năm của số thâu vào trong bảy năm được mùa dư dật đó.

35 A nd let them gather all the food of these good years that are coming and lay up grain under the direction and authority of Pharaoh, and let them retain food in the cities.

Họ hãy thâu góp hết thảy mùa màng trong bảy năm được mùa dư dật sẽ đến sau nầy, cùng thâu thập lúa mì sẵn dành cho Pha-ra-ôn, dùng làm lương để dành trong các thành, và họ hãy giữ gìn lấy.

36 A nd that food shall be put in store for the country against the seven years of hunger and famine that are to come upon the land of Egypt, so that the land may not be ruined and cut off by the famine.

Các lương thực nầy phải để dành cho bảy năm đói kém sẽ đến trong xứ Ê-díp-tô, hầu cho xứ nầy khỏi bị diệt bởi sự đói kém đó.

37 A nd the plan seemed good in the eyes of Pharaoh and in the eyes of all his servants.

Các lời nầy đẹp ý Pha-ra-ôn và quần thần.

38 A nd Pharaoh said to his servants, Can we find this man’s equal, a man in whom is the spirit of God?

Pha-ra-ôn phán cùng quần thần rằng: Chúng ta há dễ tìm một người như người nầy, có thần minh của Đức Chúa Trời được sao?

39 A nd Pharaoh said to Joseph, Forasmuch as God has shown you all this, there is nobody as intelligent and discreet and understanding and wise as you are.

Pha-ra-ôn phán cùng Giô-sép rằng: Vì Đức Chúa Trời xui cho ngươi biết mọi việc nầy, thì chẳng còn ai được thông minh trí-huệ như ngươi nữa.

40 Y ou shall have charge over my house, and all my people shall be governed according to your word. Only in matters of the throne will I be greater than you are.

Vậy, ngươi sẽ lên cai trị nhà trẫm; hết thảy dân sự của trẫm đều sẽ vâng lời ngươi. Trẫm lớn hơn ngươi chỉ vì ngự ngôi vua mà thôi.

41 T hen Pharaoh said to Joseph, See, I have set you over all the land of Egypt.

Pha-ra-ôn lại phán cùng Giô-sép rằng: Hãy xem! trẫm lập ngươi cầm quyền trên cả xứ Ê-díp-tô.

42 A nd Pharaoh took off his ring from his hand and put it on Joseph’s hand, and arrayed him in vestments of fine linen and put a gold chain about his neck;

Vua liền cổi chiếc nhẫn trong tay mình, đeo vào tay Giô-sép, truyền mặc áo vải gai mịn, và đeo vòng vàng vào cổ người;

43 H e made him to ride in the second chariot which he had, and cried before him, Bow the knee! And he set him over all the land of Egypt.

rồi, truyền cho lên ngồi sau xe vua, có người đi trước hô rằng: Hãy quì xuống! Aáy, Giô-sép được lập lên cầm quyền cả xứ Ê-díp-tô là vậy.

44 A nd Pharaoh said to Joseph, I am Pharaoh, and without you shall no man lift up his hand or foot in all the land of Egypt.

Pha-ra-ôn phán cùng Giô-sép: Ta là Pha-ra-ôn, nhưng nếu chẳng có ngươi, thì trong cả xứ Ê-díp-tô không có ai giơ tay đưa chơn lên được.

45 A nd Pharaoh called Joseph’s name Zaphenath-paneah and he gave him Asenath daughter of Potiphera, priest of On, to be his wife. And Joseph made an tour of all the land of Egypt.

Pha-ra-ôn đặt tên Giô-sép là Xa-phơ-nát-Pha-nê-ách, đưa nàng Ách-nát, con gái Phô-ti-phê-ra, thầy cả thành Ôn, cho người làm vợ. Người thường tuần hành trong xứ Ê-díp-tô.

46 J oseph was thirty years old when he stood before Pharaoh king of Egypt. Joseph went out from the presence of Pharaoh and went through all the land of Egypt.

Vả, khi Giô-sép ra mắt Pha-ra-ôn, vua Ê-díp-tô, thì người đã ba mươi tuổi. Vậy, người từ tạ Pha-ra-ôn mà đi tuần khắp xứ Ê-díp-tô.

47 I n the seven abundant years the earth brought forth by handfuls.

Trong bảy năm được mùa dư dật, đất sanh sản ra đầy dẫy.

48 A nd he gathered up all the food of the seven years in the land of Egypt and stored up the food in the cities; he stored away in each city the food from the fields around it.

Giô-sép bèn thâu góp hết thảy lương thực của bảy năm đó trong xứ Ê-díp-tô, và chứa lương thực nầy khắp các thành; trong mỗi thành, đều dành chứa hoa lợi của các ruộng ở chung quanh thành đó.

49 A nd Joseph gathered grain as the sand of the sea, very much, until he stopped counting, for it could not be measured.

Vậy, Giô-sép thâu góp lúa mì rất nhiều, như cát nơi bờ biển, cho đến đỗi người ta đếm không được, vì đầy dẫy vô số.

50 N ow to Joseph were born two sons before the years of famine came, whom Asenath daughter of Potiphera, the priest of On, bore to him.

Trước khi đến năm đói kém, thì Ách-nát, con gái Phô-ti-phê-ra, thầy cả thành Ôn, sanh cho Giô-sép hai con trai.

51 A nd Joseph called the firstborn Manasseh, For God, said he, has made me forget all my toil and hardship and all my father’s house.

Giô-sép đặt tên đứa đầu lòng là Ma-na-se, vì nói rằng: Đức Chúa Trời đã làm cho ta quên điều cực nhọc, và cả nhà cha ta.

52 A nd the second he called Ephraim, For God has caused me to be fruitful in the land of my affliction.

Người đặt tên đứa thứ nhì là Ép-ra-im, vì nói rằng: Đức Chúa Trời làm cho ta được hưng vượng trong xứ mà ta bị khốn khổ.

53 W hen the seven years of plenty were ended in the land of Egypt,

Bảy năm được mùa dư dật trong xứ Ê-díp-tô bèn qua,

54 T he seven years of scarcity and famine began to come, as Joseph had said they would; the famine was in all lands, but in all of Egypt there was food.

thì bảy năm đói kém khởi đến, y như lời Giô-sép đã bàn trước. Khắp các xứ khác cũng đều bị đói, nhưng trong cả xứ Ê-díp-tô lại có bánh.

55 B ut when all the land of Egypt was weakened with hunger, the people cried to Pharaoh for food; and Pharaoh said to all, Go to Joseph; what he says to you, do.

Đoạn, cả xứ Ê-díp-tô đều bị đói, dân chúng đến kêu cầu Pha-ra-ôn xin lương. Pha-ra-ôn phán cùng bổn dân rằng: Hãy đi đến Giô-sép, rồi làm theo lời người sẽ chỉ bảo cho.

56 W hen the famine was over all the land, Joseph opened all the storehouses and sold to the Egyptians; for the famine grew extremely distressing in the land of Egypt.

Khi khắp xứ bị đói kém, thì Giô-sép mở mọi kho lúa mà bán cho dân Ê-díp-tô.

57 A nd all countries came to Egypt to Joseph to buy grain, because the famine was severe over all earth.

Xứ càng đói nhiều nữa; vả, vì khắp thế gian đều bị đói quá, nên đâu đâu cũng đổ đến Ê-díp-tô mùa lúa nơi Giô-sép bán.