Proverbios 23 ~ Proverbs 23

picture

1 C uando te sientes a comer con algún señor, considera bien lo que está delante de ti.

Ki te noho tahi korua ko te rangatira ki te kai, ata whakaaroa marietia tera i tou aroaro:

2 P on un cuchillo a tu garganta, si tienes mucho apetito.

Whakapakia he maripi ki tou korokoro, ki te mea he tangata kakai koe.

3 N o codicies sus manjares delicados, porque es pan engañoso. -7-

Kaua e hiahia ki ana mea reka: he kai tinihanga hoki era.

4 N o te afanes por hacerte rico: sé prudente y desiste.

Kaua e taruke ki te mea taonga: kati tau mea ki tou matauranga.

5 ¿ Has de poner tus ojos en las riquezas, que son nada? De cierto se hacen alas como de águila, y vuelan al cielo. -8-

E anga mai ranei ou kanohi ki taua mea korekore nei? He pono hoki ka whai parirau te taonga, koia ano kei te ekara, rere ana whaka te rangi.

6 N o comas pan con el avaro ni codicies sus manjares,

Kaua e kainga te kai a te tangata kanohi kino, kei minamina hoki koe ki ana mea reka.

7 p orque cuales son sus pensamientos íntimos, tal es él. «Come y bebe», te dirá, pero su corazón no está contigo.

Ko tana hoki e mea ai i roto i a ia, pera tonu ia: E kai, e inu; koia tana kupu ki a koe; kahore ia ona ngakau ki a koe.

8 V omitarás el bocado que comiste y habrás malgastado tus suaves palabras. -9-

Ko te kongakonga i kainga e koe, ka ruakina e koe, ka maumauria ano hoki au kupu reka.

9 N o hables a oídos del necio, porque menospreciará la prudencia de tus razones. -10-

Kaua e korero ki nga taringa o te kuware; ka whakahawea hoki ia ki te whakaaro nui o au kupu.

10 N o remuevas el lindero antiguo ni entres en la heredad de los huérfanos,

Kei whakanekehia e koe te rohe tawhito; kei haere koe ki nga mara a te pani:

11 p orque su defensor es el Fuerte: él abogará por la causa de ellos contra ti. -11-

No te mea he kaha to ratou kaiwhakaora; ka tohea e ia ta ratou tohe ki a koe.

12 A plica tu corazón a la enseñanza y tus oídos a las razones sabias. -12-

Anga atu tou ngakau ki te ako, me ou taringa ki nga kupu o te matauranga.

13 N o rehúses corregir al muchacho, porque si lo castigas con vara, no morirá.

Kaua e tohungia te whiu ki te tamaiti: ki te patua hoki ia e koe ki te rakau, e kore ia e mate.

14 C astígalo con la vara y librarás su alma del seol. -13-

Tatatia ia e koe ki te rakau, a ka whakaorangia e koe tona wairua i te reinga.

15 H ijo mío, si tu corazón es sabio, también a mí se me alegrará el corazón,

E taku tama, ki te whakaaro nui tou ngakau, ka koa hoki toku ngakau, ae ra, toku nei ano:

16 y mis entrañas también se alegrarán cuando tus labios hablen con rectitud. -14-

Ae ra, ka hari oku whatumanawa, ina korero ou ngutu i nga mea tika.

17 N o tenga tu corazón envidia de los pecadores, antes persevera en el temor de Jehová en todo tiempo.

Kei hae tou ngakau ki te hunga hara; engari kia wehi koe ki a Ihowa, a pau noa te ra.

18 P orque ciertamente hay un porvenir y tu esperanza no será frustrada. -15-

He pono hoki tera ano he whakautu; e kore ano hoki tau i tumanako ai e hatepea atu.

19 E scucha, hijo mío, y sé sabio: endereza tu corazón al buen camino.

Whakarongo ra, e taku tama, kia whai whakaaro hoki koe, a whakatikaia tou ngakau i te ara.

20 N o te juntes con los bebedores de vino ni con los comilones de carne,

Kei uru ki te hunga kakai waina; ki te hunga pukukai kikokiko:

21 p orque el bebedor y el comilón se empobrecerán, y el mucho dormir los hará vestir de harapos. -16-

No te mea ka tutuki tahi te tangata inu raua ko te tangata kakai ki te rawakore; he tawhetawhe hoki te kakahu a te momoe mo te tangata.

22 E scucha a tu padre, que te engendró; y cuando tu madre envejezca, no la menosprecies.

Whakarongo ki tou papa nana koe; kaua hoki e whakahawea ki tou whaea ina ruruhi ia.

23 C ompra la verdad y no la vendas; y la sabiduría, la enseñanza y la inteligencia.

Hokona te pono, kaua hoki e whakawhitiwhitia; ae ra, te whakaaro nui, te ako hoki, me te matauranga.

24 M ucho se alegrará el padre del justo, y el que engendra a un sabio se gozará con él.

Nui atu hoki te koa o te papa o te tangata tika; a, ko te tangata e whanau he tama whakaaro nui mana, ka hari ia ki a ia.

25 ¡ Alégrense tu padre y tu madre! ¡Gócese la que te dio a luz! -17-

Kia hari tou papa raua ko tou whaea, ina, kia koa te wahine i whanau ai koe.

26 D ame, hijo mío, tu corazón y miren tus ojos mis caminos.

E taku tama, homai tou ngakau ki ahau, kia manako ano hoki ou kanohi ki aku ara.

27 P orque abismo profundo es la ramera, pozo profundo la extraña.

No te mea he rua hohonu te wahine kairau; he poka kuiti te wahine ke.

28 T ambién ella, como un ladrón, acecha, y multiplica entre los hombres los prevaricadores. -18-

Ae ra, ka whanga ia ano he kaipahua, a ka whakatokomahatia e ia nga tangata poka ke.

29 ¿ Para quién serán los ayes? ¿Para quién el dolor? ¿Para quién las rencillas? ¿Para quién las quejas? ¿Para quién las heridas sin razón? ¿Para quién los ojos enrojecidos?

Ko wai e aue? Ko wai e tangi? Ko wai e totohe? Ko wai e ngangautia? Ko wai e maru, he mea takekore? Ko wai e whero tonu ona kanohi?

30 P ara los que no dejan el vino, para los que van probando mixturas.

Ko te hunga e noho roa ana ki te waina; ko te hunga e haere ana ki te rapu i te waina whakaranu.

31 ¡ No mires el vino cuando rojea, cuando resplandece su color en la copa! Se entra suavemente,

Kaua e titiro ki te waina i te mea e whero ana, ina puta tona kara i roto i te kapu, ina mania tona heke.

32 p ero al fin muerde como una serpiente, causa dolor como un áspid.

Tona tukunga iho ano he nakahi e ngau ana, koia ano kei te wero a te neke.

33 T us ojos verán cosas extrañas y tu corazón dirá cosas perversas.

E kite hoki ou kanohi i nga mea rereke, a ka puta he kupu rereke i tou ngakau.

34 S erá como si yacieras en medio del mar o como si yacieras en la punta de un mástil.

Ae ra, ka rite koe ki te tangata e takoto ana i waenga moana, ki te tangata ranei e takoto ana i te tihi o te rewa.

35 Y dirás: «Me hirieron, mas no me dolió; me azotaron, pero no lo sentí; cuando despierte, volveré en busca de más.»

A ka mea koe, Patua ana ahau e ratou, a kihai ahau i mamae; tatatia ana ahau e ratou, a kihai ahau i mohio: a hea ahau ara ake ai? Ka rapua ano e ahau.