1 T hầy các thượng phẩm bèn hỏi Ê-tiên rằng: Có phải thật như vậy chăng?

And the high priest said, Are these things then so?

2 Ê -tiên trả lời rằng: Hỡi các anh, các cha, xin nghe lời tôi! Đức Chúa Trời vinh hiển đã hiện ra cùng tổ chúng ta là A

And he said, Brethren and fathers, hearken. The God of glory appeared to our father Abraham when he was in Mesopotamia, before he dwelt in Charran,

3 m à phán rằng: Hãy ra khỏi quê hương và bà con ngươi, mà đi đến xứ ta sẽ chỉ cho.

and said to him, Go out of thy land and out of thy kindred, and come into the land which I will shew thee.

4 B ấy giờ người ra khỏi xứ Canh-đê, rồi đến thành Cha-ran. Từ đó, lúc cha người qua đời rồi, Đức Chúa Trời khiến người từ nơi đó qua xứ các ông hiện đương ở;

Then going out of the land of the Chaldeans he dwelt in Charran, and thence, after his father died, he removed him into this land in which ye now dwell.

5 N gài chẳng ban cho người sản nghiệp gì trong xứ nầy, dầu một thẻo đất lọt bàn chơn cũng không, nhưng Ngài hứa ban xứ nầy làm kỉ vật cho người và dòng dõi người nữa, dẫu bấy giờ người chưa có con cái mặc lòng.

And he did not give him an inheritance in it, not even what his foot could stand on; and promised to give it to him for a possession, and to his seed after him, when he had no child.

6 Đ ức Chúa Trời phán như vầy: Dòng dõi ngươi sẽ ở ngụ nơi đất khách, người ta sẽ bắt chúng nó làm tôi và hà hiếp trong bốn trăm năm.

And God spoke thus: His seed shall be a sojourner in a strange land, and they shall enslave them and evil entreat four hundred years;

7 Đ ức Chúa Trời lại phán rằng: Nhưng ta sẽ đoán xét dân đã bắt chúng nó làm tôi, kế đó, chúng nó sẽ ra khỏi, và thờ phượng ta trong nơi nầy.

and the nation to which they shall be in bondage will I judge, said God; and after these things they shall come forth and serve me in this place.

8 Đ oạn, Đức Chúa Trời ban cho người sự giao ước về phép cắt bì. Aáy vậy, khi A

And he gave to him covenant of circumcision; and thus he begat Isaac and circumcised him the eighth day; and Isaac Jacob, and Jacob the twelve patriarchs.

9 M ười hai tổ phụ ghen ghét Giô-sép, nên bán qua xứ Ê-díp-tô; nhưng Đức Chúa Trời ở cùng người.

And the patriarchs, envying Joseph, sold him away into Egypt. And God was with him,

10 N gài giải cứu người khỏi cảnh khó khăn, và cho đầy ơn và trí trước mặt Pha-ra-ôn, vua Ê-díp-tô, vua ấy lập người làm tể tướng cai quản xứ Ê-díp-tô và cả nhà vua nữa.

and delivered him out of all his tribulations, and gave him favour and wisdom in the sight of Pharaoh king of Egypt, and he appointed him chief over Egypt and all his house.

11 B ấy giờ, xảy có cơn đói kém trong cả xứ Ê-díp-tô và xứ Ca-na-an; sự túng ngặt lớn lắm, tổ phụ chúng ta chẳng tìm được đồ ăn.

But a famine came upon all the land of Egypt and Canaan, and great distress, and our fathers found no food.

12 G ia-cốp nghe bên Ê-díp-tô có lúa mì, thì sai tổ phụ ta qua đó lần thứ nhứt.

But Jacob, having heard of there being corn in Egypt, sent out our fathers first;

13 Đ ến lần thứ hai, anh em Giô-sép nhận biết người, và Pha-ra-ôn mới biết dòng họ người.

and the second time Joseph was made known to his brethren, and the family of Joseph became known to Pharaoh.

14 G iô-sép bèn sai rước Gia-cốp là cha mình và cả nhà, cộng là bảy mươi lăm người.

And Joseph sent and called down to him his father Jacob and all kindred, seventy-five souls.

15 V ậy, Gia-cốp xuống xứ Ê-díp-tô, rồi chết tại đó, và tổ phụ chúng ta cũng vậy;

And Jacob went down into Egypt and died, he and our fathers,

16 s au được đem về Si-chem, chôn nơi mộ mà A

and were carried over to Sychem and placed in the sepulchre which Abraham bought for a sum of money of the sons of Emmor the of Sychem.

17 N hưng, gần đến kỳ phải ứng nghiệm lời hứa Đức Chúa Trời đã thề với A

But as the time of promise drew near which God had promised to Abraham, the people increased and multiplied in Egypt,

18 c ho đến khi trong xứ đó có một vua khác dấy lên, chẳng nhìn biết Giô-sép.

until another king over Egypt arose who did not know Joseph.

19 V ua nầy dùng mưu hại dòng giống và hà hiếp tổ phụ chúng ta, ép phải bỏ con mới sanh, hầu cho sống chẳng được.

He dealt subtilly with our race, and evil entreated the fathers, casting out their infants that they might not live.

20 T rong lúc đó, Môi-se sanh ra; người xinh tốt khác thường, được nuôi trong ba tháng tại nhà cha mình.

In which time Moses was born, and was exceedingly lovely, who was nourished three months in the house of his father.

21 K hi người bị bỏ, thì con gái Pha-ra-ôn vớt lấy, nuôi làm con mình.

And when he was cast out, the daughter of Pharaoh took him up, and brought him up for herself for a son.

22 M ôi-se được học cả sự khôn ngoan của người Ê-díp-tô; lời nói và việc làm đều có tài năng.

And Moses was instructed in all wisdom of the Egyptians, and he was mighty in his words and deeds.

23 N hưng lúc người được đầy bốn mươi tuổi rồi, trong lòng nhớ đến, muốn đi thăm anh em mình là con cái Y-sơ-ra-ên.

And when a period of forty years was fulfilled to him, it came into his heart to look upon his brethren, the sons of Israel;

24 M ôi-se thấy có người hà hiếp một người trong đám họ, nên binh vực kẻ bị hà hiếp và đánh người Ê-díp-tô để báo thù cho.

and seeing a certain one wronged, he defended, and avenged him that was being oppressed, smiting the Egyptian.

25 N gười ngờ anh em mình chắc hiểu rằng Đức Chúa Trời dùng tay mình giải cứu họ; nhưng họ chẳng hiểu.

For he thought that his brethren would understand that God by his hand was giving them deliverance. But they understood not.

26 Đ ến ngày sau, chúng đang đánh lộn với nhau, thì người đến gần mà giải hòa, rằng: Hỡi các ngươi, đã là anh em, sao lại làm hại nhau vậy?

And on the morrow he shewed himself to them as they were contending, and compelled them to peace, saying, Ye are brethren, why do ye wrong one another?

27 K ẻ đang ức hiếp người lân cận mình xô Môi se ra, mà rằng: Ai đã lập ngươi lên làm quan cai trị và quan xử đoán chúng ta?

But he that was wronging his neighbour thrust him away, saying, Who established thee ruler and judge over us?

28 H á ngươi muốn giết ta như hôm qua đã giết người Ê-díp-tô sao?

Dost thou wish to kill me as thou killedst the Egyptian yesterday?

29 M ôi-se vừa nghe lời đó thì trốn đi ở trong xứ Ma-đi-an, nơi đó người sanh được hai con trai.

And Moses fled at this saying, and became a sojourner in the land of Madiam, where he begat two sons.

30 C ách bốn mươi năm, một thiên sứ hiện ra cùng người, tại đồng vắng núi Si-na -i, trong ngọn lửa nơi bụi gai đương cháy.

And when forty years were fulfilled, an angel appeared to him in the wilderness of mount Sinai, in a flame of fire of a bush.

31 M ôi-se thấy vậy, lấy làm lạ về sự hiện ra đó, đang áp lại để xem cho gần hơn, thì nghe tiếng Chúa phán rằng:

And Moses seeing it wondered at the vision; and as he went up to consider it, there was a voice of Lord,

32 T a là Đức Chúa Trời của tổ phụ ngươi, Đức Chúa Trời của A

I am the God of thy fathers, the God of Abraham, and of Isaac, and of Jacob. And Moses trembled, and durst not consider.

33 C húa bèn phán rằng: Hãy cổi giày ở chơn ngươi ra; vì chỗ mà ngươi đứng đó là một nơi đất thánh.

And the Lord said to him, Loose the sandal of thy feet, for the place on which thou standest is holy ground.

34 T a đã đoái xem và thấy cảnh khó khăn của dân ta trong xứ Ê-díp-tô, ta đã nghe tiếng than thở của chúng nó, và xuống đặng giải cứu. Bây giờ hãy đến, đặng ta sai ngươi qua xứ Ê-díp-tô.

I have surely seen the ill treatment of my people which is in Egypt, and I have heard their groan, and have come down to take them out of it; and now, come, I will send thee to Egypt.

35 M ôi-se nầy là người họ đã bỏ ra, và rằng: Ai đã lập ngươi lên làm quan cai trị và quan đoán xét chúng ta? Aáy là người mà Đức Chúa Trời đã sai làm quan cai trị và đấng giải cứu cậy tay một thiên sứ đã hiện ra với người trong bụi gai.

This Moses, whom they refused, saying, Who made thee ruler and judge? him did God send a ruler and deliverer with the hand of the angel who appeared to him in the bush.

36 A áy là người đã đem họ ra khỏi, làm những dấu kỳ phép lạ trong xứ Ê-díp-tô, trên Biển-đỏ, và nơi đồng vắng trong bốn mươi năm.

He led them out, having wrought wonders and signs in the land of Egypt, and in the Red sea, and in the wilderness forty years.

37 A áy là Môi-se nầy đã nói cùng con cái Y-sơ-ra-ên rằng: Đức Chúa Trời sẽ dấy lên trong hàng anh em các ngươi một đấng tiên tri giống như ta.

This is the Moses who said to the sons of Israel, A prophet shall God raise up to you out of your brethren like me.

38 A áy là người, trong dân hội tại nơi đồng vắng, đã ở với thiên sứ, là đấng phán cùng người trên núi Si-na -i, và với tổ phụ chúng ta, người lại nhận lấy những lời sự ống đặng trao lại cho các ngươi.

This is he who was in the assembly in the wilderness, with the angel who spoke to him in the mount Sinai, and with our fathers; who received living oracles to give to us;

39 A áy là người là tổ phụ chúng ta không chịu vâng lời, đã bỏ người đặng nghiêng lòng về xứ Ê-díp-tô,

to whom our fathers would not be subject, but thrust from them, and in their hearts turned back to Egypt,

40 v à nói với A-rôn rằng: Hãy làm các thần đi trước chúng ta; vì về phần Môi-se nầy, là người đã dẫn chúng ta ra khỏi xứ Ê-díp-tô, chẳng biết có điều chi xảy đến cho người rồi.

saying to Aaron, Make us gods who shall go before us; for this Moses, who brought us out of the land of Egypt, we know not what has happened to him.

41 T rong những ngày đó, họ đúc một tượng bò con, dâng tế lễ cho tượng và vui mừng về việc tay mình làm nên.

And they made a calf in those days, and offered sacrifice to the idol, and rejoiced in the works of their own hands.

42 Đ ức Chúa Trời bèn lìa bỏ họ, phú họ thờ lạy cơ binh trên trời, như có chép trong sách các đấng tiên tri rằng: Hỡi nhà Y-sơ-ra-ên, vậy có phải các ngươi từng dâng con sinh và của lễ cho ta, Trong bốn mươi năm ở nơi đồng vắng,

But God turned and delivered them up to serve the host of heaven; as it is written in book of the prophets, Have ye offered me victims and sacrifices forty years in the wilderness, O house of Israel?

43 K hi các ngươi khiêng nhà trại của Mo-lóc Và ngôi sao của thần Pom-phan, Tức là những hình tượng mà các ngươi làm ra để thờ lạy chăng? Ta cũng sẽ đày các ngươi qua bên kia Ba-by-lôn.

Yea, ye took up the tent of Moloch, and the star of god Remphan, the forms which ye made to do homage to them; and I will transport you beyond Babylon.

44 Đ ền tạm chứng cớ vốn ở giữa tổ phụ chúng ta trong đồng vắng, như Chúa đã truyền lịnh cho Môi-se phải là y theo kiểu mẫu người đã thấy.

Our fathers had the tent of the testimony in the wilderness, as he that spoke to Moses commanded to make it according to the model which he had seen;

45 T ổ phụ chúng ta đã nhận lấy đền tạm ấy, rồi đồng đi với Giô-suê đem vào xứ họ đã chiếm lấy của các dân mà Đức Chúa Trời đã đuổi khỏi trước mặt họ; đền tạm cứ ở đó cho đến đời vua Đa-vít,

which also our fathers, receiving from their predecessors, brought in with Joshua when they entered into possession of the nations, whom God drove out from face of our fathers, until the days of David;

46 l à người được ơn trước mặt Đức Chúa Trời, và xin ban một chỗ ở cho Đức Chúa Trời của Gia-cốp.

who found favour before God, and asked to find a tabernacle for the God of Jacob;

47 K ế đó, vua Sa-lô-môn cất cho Chúa một cái nhà.

but Solomon built him a house.

48 N hưng Đấng Rất Cao chẳng ở trong nhà bởi tay người ta làm ra, như đấng tiên tri đã nói:

But the Most High dwells not in made with hands; as says the prophet,

49 C húa phán: Trời là ngai ta, Đất là bệ chơn ta. Nào có nhà nào các ngươi cất cho ta, Có nơi nào cho ta yên nghỉ chăng?

The heaven my throne and the earth the footstool of my feet: what house will ye build me? saith Lord, or where place of my rest?

50 H á chẳng phải tay ta đã dựng nên mọi vật nầy chăng?

has not my hand made all these things?

51 H ỡi những người cứng cổ, lòng và tai chẳng cắt bì kia! Các ngươi cứ nghịch với Đức Thánh Linh hoài; tổ-phụ các ngươi thế nào, thì các ngươi cũng thế ấy!

O stiffnecked and uncircumcised in heart and ears, ye do always resist the Holy Spirit; as your fathers, ye also.

52 H á có đấng tiên tri nào mà tổ phụ các ngươi chẳng bắt bớ ư? Họ cũng đã giết những người nói tiên tri về sự đến của Đấng Công bình; và hiện bây giờ chính các ngươi lại đã nộp và giết Đấng đó;

Which of the prophets have not your fathers persecuted? and they have slain those who announced beforehand concerning the coming of the Just One, of whom ye have now become deliverers up and murderers!

53 c ác ngươi đã nhận luật pháp truyền bởi các thiên sứ, nhưng không giữ lấy!

who have received the law as ordained by ministry of angels, and have not kept.

54 C húng nghe những lời đó, thì giận trong lòng, và nghiến răng với Ê-tiên.

And hearing these things they were cut to the heart, and gnashed their teeth against him.

55 N hưng người, được đầy dẫy Đức Thánh Linh, mắt ngó chăm lên trời, thấy sự vinh hiển của Đức Chúa Trời, và Đức Chúa Jêsus đứng bên hữu Đức Chúa Trời;

But being full of Holy Spirit, having fixed his eyes on heaven, he saw glory of God, and Jesus standing at the right hand of God,

56 t hì người nói rằng: Kìa, ta thấy các từng trời mở ra, và Con người đứng bên hữu Đức Chúa Trời.

and said, Lo, I behold the heavens opened, and the Son of man standing at the right hand of God.

57 B ấy giờ, chúng kêu lớn tiếng lên, bịt lỗ tai lại, cùng nhau chạy a lại,

And they cried out with a loud voice, and held their ears, and rushed upon him with one accord;

58 k éo người ra ngoài thành, rồi ném đá người. Các kẻ làm chứng lấy áo xống mình để nơi chơn một người trẻ tuổi kia tên là Sau-lơ.

and having cast out of the city, they stoned. And the witnesses laid aside their clothes at the feet of a young man called Saul.

59 C húng đang ném đá, thì Ê-tiên cầu nguyện rằng: Lạy Đức Chúa Jêsus, xin tiếp lấy linh hồn tôi.

And they stoned Stephen, praying, and saying, Lord Jesus, receive my spirit.

60 Đ oạn, người quì xuống, kêu lớn tiếng rằng: Lạy Chúa, xin đừng đổ tội nầy cho họ! Người vừa nói lời đó rồi thì ngủ.

And kneeling down, he cried with a loud voice, Lord, lay not this sin to their charge. And having said this, he fell asleep.